سخنوری و فن بیان | مبتدی تا حرفه‌ای 

هر فردی که قصد موفقیت در زندگی خود دارد یکی از مهارت‌هایی که باید در خود تقویت کند بی‌‌شک سخنوری و فن بیان است. حتما شما هم دیده‌اید افرادی که با صحبت و سخن جذاب‌شان همه را شیفته خود می‌کنند. روابط خوبی دارند و در جمع‌ها به راحتی حرف می‌زنند. دوستان زیادی دارند و دیگران از هم‌نشینی با آنها لذت می‌برند و حتی شما هم به آنها غبطه خورده‌اید.

خبر خوب اینکه سخنوری آموختنی است و شما با یادگیری فنون و تکنیک‌های سخنوری و فن بیان می‌توانید مهارت سخنوری خود را تقویت کنید.

تعریف فن بیان و سخنوری

فن بیان و سخنوری یک مهارت است و مانند هر مهارتی اکتسابی هستند. 

فن بیان توانایی و مهارت انتقال پیام از طریق کلام به دیگران است به صورتی‌که هر فردی متوجه منظور ما بشود.

سخنوری

 سخنوری توانایی سخن گفتن در هر جا، هر زمان و مکانی است به صورتی که با کلام خود روی دیگران تاثیر بگذاریم. کسی که سخنور خوبی باشد در هر زمان و مکانی بهترین کلام و بیان را دارد، سخنوری بالاترین حد کلام است که انسان می‌تواند داشته باشد. همچنین داشتن هوش کلامی بالا هم یکی از ویژگی‌های یک سخنور عالی است.

همه ما انسان‌ها می‌توانیم صحبت کنیم و جملات را بیان کنیم اما با داشتن مهارت فن بیان و سخنوری صحبت و سخن ما بسیار دلنشین می‌شود. سخنوری تمسخر کردن دیگران نیست. چاپلوسی و چرب زبانی نیست. و حتی گاهی اوقات سخنوری با پرحرفی اشتباه گرفته می‌شود اما سخنوری پر حرفی هم نیست.

فرد پر حرف زیاد صحبت می‌کند و صحبت‌اش جذاب و دلنشین نیست. گاهی پراکنده گویی می‌کند و از حرفی به حرف دیگر می‌پرد. اما فردی که مهارت سخنوری و فن بیان دارد با کلام خود دیگران را جادو می‌کند طوری که همه از صحبت او لذت می‌برند.

برای درک بهتر این موضوع با یک مثال ادامه می‌دهیم :

حتما شما هم در دوران مدرسه معلمانی داشته‌اید که در زمان تدریس آنها بسیار خسته و کسل می‌شدید. هیچ چیزی از درس و کلاس متوجه نمی‌شدید و دوست داشتید که صدای زنگ هر چه زودتر به صدا دربیاید.

و اتفاقا چون سرکلاس آن درس این احساس را داشتید و مباحث را به درستی متوجه نمی‌شدید، در امتحانات نمرات خوبی نمی‌گرفتید و از آن درس متنفر بودید.

اما قطعا شما هم دیده بودید معلمانی که وقتی تدریس می‌کردند کاملا حضور ذهن در کلاس داشتید. درس را متوجه می‌شدید و حتی یکی از درس‌های مورد علاقه شما همان درس بود. شور و اشتیاق زیادی برای حضور در آن کلاس داشتید. در امتحانات نمرات خوبی می‌گرفتید و معلم آن درس یکی از محبوب‌ترین افراد در مدرسه می‌شد. علت این محبوبیت نه تنها مهربانی و خوش اخلاقی معلم بود، بلکه با خوش صحبتی و فن بیان عالی که داشت همه را مجذوب و شیفته خود می‌کرد.

کاربرد و اهمیت فن بیان

فن بیان و سخنوری در زندگی هر فردی با هر شغل و جایگاهی اهمیت دارد. چه مذکر چه مونث چه شاغل چه خانه دار چه مدیر چه کارمند، چه مجرد چه متاهل چه استاد چه شاگرد اما اگر در سخنوری مهارت زیادی ندارید نگران نباشید. سخنوری و فن بیان یک مهارت است که با تمرین و آموزش می‌توانید این مهارت را در خود پرورش دهید.

اما برای یادگیری و تقویت این مهارت ممکن است زمان زیادی نیاز داشته باشید، با یکی دو روز تمرین طبیعتا نمی‌توان سخنور حرفه‌ای شد.

صبور باشید، تمرین کنید، زمان اختصاص دهید و آموزش ببینید، در این حالت تضمین می‌کنم که مهارت سخنوری و فن بیان خود را می‌توانید بهبود ببخشید.

مراحل تبدیل شدن به یک سخنور حرفه‌ای

1. گوش کنید

همان‌قدر که صحبت کردن در سخنوری اهمیت دارد شنونده بودن هم حائز اهمیت است. در یک مکالمه یا سخنرانی و صحبت در جمع این مهم است که شما چه چیزی را چطور می‌گویید، فن بیان خوب و مهارت سخنوری  دارید یا خیر! اما گاهی اوقات شنیدن دیگران و گوش کردن به صحبت آن‌ها مهم‌تر از صحبت کردن خود شما است. شاید برای شما اتفاق افتاده باشد با دوستی در حال مکالمه هستید، او صحبت خود را می‌کند اما نظر شما را نمی‌شنود. به حرف شما گوش نمی‌کند. این حالت طبیعتا شما را کلافه خواهد کرد و به مرور و با تکرار این حرکت شما از هم کلامی با این فرد پرهیز کرده و حتی ممکن است دوستی خود را با این مدل افراد به اتمام برسانید.

شاید خود شما چنین فردی باشید! که دیگران از صحبت با شما فرار می‌کنند چون شما به صحبت آنها گوش نمی‌کنید.

هنر گوش دادن یک مهارت است که اگر می‌خواهید سخنور خوبی باشید باید در کنارش مهارت گوش دادن را هم داشته باشید، یک سخنران و سخنور خوب در درجه‌ی اول باید شنونده‌ی خوبی باشد.

اگر می‌خواهید دیگران با شما همراه شوند اجازه دهید در کمال آرامش نظرشان را با شما در میان بگذارند، این شما باشید که با همدلی دیگران را تشویق به صحبت کنید تا بتوانند با شما احساس نزدیکی کنند.

با رعایت این نکته سخنور بهتری خواهید شد.

2. دید متقابل داشته باشید

یک سخنور خوب به موضوعات از دید طرف مقابل هم نگاه می‌کند. این کار نیازمند شناخت و درک است، درک تفاوت دیدگاه‌ها مهم است.

اهمیت این مسئله را درک کنید که مخاطب شما ممکن است چه دیدگاهی داشته باشد.

اگر با کسی اختلاف نظر داریم باید تلاش کنیم موضوع را از دیدگاه او هم ببینیم. نظرش را بشنویم و درک کنیم. گاهی اوقات برخی افراد دائم در تلاش هستند که در هر بحثی حرف، حرف خودشان باشد و به اصطلاح برنده شوند. حتما در دعواها با شریک عاطفی‌ و یا دوستان‌ خود دیده‌اید که گاهی اوقات طرف مقابل اصلا توجهی به صحبت شما نمی‌کند. و گفت و گو را مانند میدان جنگی می‌بیند که باید پیروز میدان خودش باشد، حتی ممکن است گاهی شما هم همینطور رفتار کنید.

اما به عنوان شخصی که به مهارت فن بیان و سخنوری اهمیت می‌دهد باید به این نکته هم توجه کنیم: اگر بتوانیم در هر بحث و صحبتی چه در یک رابطه و چه در مقابل مخاطبینی که شنونده صحبت ما هستند دیدگاه طرف مقابل را هم در نظر بگیریم صحبت بسیار دلنشین می‌شود.

در بحث آموزش سخنوری و فن بیان، درک دیدگاه و شناخت مخاطب هم مانند شنونده بودن بسیار مهم است.

3. قبل از صحبت فکر کنید

شما به عنوان یک سخنور موظف هستید سنجیده صحبت کنید. بسیاری از افراد بدون اینکه توجه کنند چه چیزی را جلوی چه کسی چطور بیان می‌کنند شروع به صحبت می‌کنند که همین باعث ایجاد سوءتفاهم و توپوق می‌شود.

حضرت علی (ع) می‌فرمایند: “نشانه عقل انسان گفتار است.” این زمانی درست است که در پشت هر کلمه تفکر باشد، چیزی که می‌گوییم اگر ارزشمند نباشد سکوت کنیم بهتر است. حتی ضرب المثل معروفی در این خصوص داریم که می‌گوید: کم گوی و گزیده گوی چون دُر.

حتما دیده‌اید افرادی که بدون اینکه فکر کنند سخن می‌گویند ولی کسی به آنها توجه نمی‌کند، حرف‌شان فاقد معنا و اهمیت است.

فکر کردن قبل از صحبت، به کلام ما اعتبار و ارزش می‌بخشد، افرادی که از مهارت فن بیان و سخنوری خوبی برخوردار هستند به این موضوع توجه بسیاری دارند.

4. محترمانه صحبت کنید

فردی که به فن بیان و سخنوری اهمیت می‌دهد در کلام خود کسی را تخریب و مسخره نمی‌کند، اگر سخنران هستید و یا اگر در یک جمع دوستانه صحبت می‌کنید محترمانه برخورد کنید تا نه شما ارزش کسی را زیر سوال ببرید و نه کسی ارزش شما را زیر سوال ببرد.

قدرت کلمات آنقدر زیاد است که گاهی با یک کلمه رابطه‌ای از بین می‌رود، دوستی چندین و چند ساله تبدیل به دشمنی می‌شود و یا حتی کلمات ممکن است انسانی را بکشد.

اگر یک سخنران یا سخنور هستید حتما باید توجه کنید که احساسات کسی را جریحه دار نکنید، به کسی در جمع کلاس توهین نکنید و کسی را تخریب نکنید، چون این کار شما نه تنها در ذهن آن شخص بلکه در ذهن حضار هم باقی خواهد ماند. معمولا افرادی این کار را انجام می‌دهند که قصد تخریب یا تمسخر دیگران را دارند.

حتی اگر مهارت سخنوری و فن بیان شما جای کار هم داشته باشد باید این موضوع را رعایت کنید، اگر در جمعی صحبت می‌کنید احساس کسی را بد نکنید و احترام افراد را زیر سوال نبرید.

5. حالات چهره داشته باشید

داشتن اکت، زبان بدن و حالات چهره هم به اندازه فن بیان و سخنوری اهمیت دارد، اگر می‌خواهید کلام خود را به درستی به دیگران انتقال دهید علاوه بر فن بیان و سخنوری قوی باید از حالات چهره، اکت و زبان بدن هم استفاده کنید. افرادی که هنگام صحبت از دستان خود استفاده نمی‌کنند، زبان بدن خوبی ندارند و حالت چهره آنها طبق صحبتی که دارند تغییری نمی‌کند، نمی‌توانند سخنور تاثیرگذاری باشند.

ارتباط‌های غیرکلامی بیشتر از کلماتی است که استفاده می‌کنیم حفظ ارتباط چشمی با شخص دیگر باعث می‌شود با او صحبت کنیم یا هنگامی‌که صحبت می‌کنیم با دست‌ها و حالات بدن خود کلام خود را پشتیبانی کنیم.

نشانه‌های غیرکلامی مانند: لحن، صدا، حرکات و حالت همگی در ارتباطات و صحبت با دیگران نقش دارند.

در آموزش فن بیان و سخنوری یکی از مواردی که اهمیت بسیاری دارد زبان بدن شماست. در دوره‌ی مهندسی بیان به هر شرکت کننده در هر جلسه زمانی را برای سخنرانی اختصاص داده‌ایم. و اگر فردی در زمان سخنرانی از زبان بدن خود استفاده نکند در تحلیل سخنرانی‌اش تمریناتی را می‌دهیم که بعد از انجام این تمرینات پیشرفت بسیاری مشاهده می‌شود.

بحث زبان بدن بسیار گسترده است اگر مایل به دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص زبان بدن و حالت چهره هستید پیشنهاد می‌کنم مقاله زبان بدن | زبان تن، فراتر از کلمات را مطالعه کنید.

6. واضح صحبت کنید

برای مخاطب این موضوع مهم است که سخن شما را به راحتی بشنود و متوجه شود، در یک گفت و گو و یا سخنرانی ابتدا باید سخنران صحبت خود را به درستی و وضوح بیان کند تا مخاطب مفهوم را متوجه شود.

در همین زمان که شما در حال مطالعه این کلمات هستید باید نوشتار کلمات صحیح و خوانا باشد تا بتوانید بخوانید، وضوح در صحبت کردن و مهارت سخنوری نیز همینطور است، وضوح در صحبت یکی از ابعاد مهم سخنوری و فن بیان است… شاید شما هم با افرادی هم کلام شده باشید که در زمان صحبت‌شان لقمه را دور سرشان می چرخانند ولی در نهایت هم کسی منظور آنها را نمی‌فهمد، این افراد واضح صحبت کردن را آموزش ندیده‌اند و برای انتقال پیام خود بارها حرف‌شان را تکرار می‌کنند که همین موضوع باعث اذیت هم دیگران و هم خودشان می‌شود. در واقع مهارت فن بیان و سخنوری خوبی ندارند.

در مقابل فصاحت و وضوح کلام که در سخنوری و فن بیان اهمیت دارد، ابهام گویی بسیار در بین ما مردم رایج است…

۱.ابهام در کلمات

برخی افراد در صحبت خود از کلمات مبهم مثل: ( اون چیزو بیار برای من، این کتاب یه جوریه، فلانی و …) استفاده می‌کنند حتی بعضی صفات هم کلمات مبهم هستند.

من در کلاس‌‌های آموزش سخنوری و فن بیان در مورد این موضوع با عنوان نردبان کلمات توضیحات کامل می‌دهم اما اگر به صورت خلاصه نردبان کلمات را بخواهیم بررسی کنیم این نکته بسیار مهم است که کلمات مبهم بالای نردبان و کلمات واضح پایین نردبان قرار بگیرند که در دوره مهندسی بیان به همه این کلمات به صورت تخصصی می‌پردازیم.

۲.مطلق گویی

یکی از مواردی که خیلی در کلام پرکاربرد است مطلق گویی می‌باشد. که مانعی بر سر راه کلام واضح است. از نظر روانشناسی این موضوع یک خطای شناختی محسوب می‌شود.

فردی که به آموزش مهارت فن بیان و سخنوری اهمیت می‌دهد این نکات را باید رعایت کند.

استفاده کردن از کلماتی مثل : تو “همیشه” دیر میکنی، تو “هیچوقت” منو درک نمیکنی، انجام این کار “غیر ممکنه”.

۳.عدم مطلق گویی را امتحان کن

بهتر است به جای استفاده از کلماتی مثل هیچوقت، همیشه و مانند اینها بگوییم: دو دفعه آخری که باهم قرار گذاشتیم دیر رسیدی.

یا به جای تو هیچوقت منو درک نمیکنی بهتر است بگوییم: من نیاز دارم که بیشتر به نظرم اهمیت بدی و از دیدگاه من هم به موضوع نگاه کنی.

و همینطور به جای جمله انجام این کار غیر ممکن است بگوییم: فکر می‌کنم انجام این کار سخت باشد ولی تلاش کافی را خواهم کرد.

حتما بعد از خواندن مقاله به میزان کاربرد کلمات مطلق در کلام خودتان و دیگران دقت بیشتری داشته باشید. و سعی کنید به جای مطلق گویی، واضح صحبت کردن را تمرین کنید.

7. صدای خود را بسازید

تصور کنید یک سخنران هستید و بهترین محتوا و مطالب ممکن را در اختیار دارید. اما صدای شما آن چنان که باید باشد نیست و مخاطبان نمی‌توانند مدت زمان زیادی صدای شما را گوش کنند.

فکر می‌کنید این برای شما چه عواقبی دارد و چه تعدادی از مخاطبان را از دست می دهید؟!

یا فردی را در نظر بگیرید که در گفتگوهای روزانه دوستانه و کاری خود نمی‌تواند با صدای رسایی صحبت کند. و به خاطر همین افراد زیادی نمی‌توانند با او ارتباط  برقرار کنند و اگر هم صحبتی داشته باشند خیلی کوتاه و یا از روی اجبار است!

مطمئناً کسی نمی‌خواهد دچار این مشکلات شود. در حالیکه می‌تواند با تمرین کردن مداوم، صدای خود را تقویت کند و به صدای مناسب برسد. 

البته که سخنوری فقط داشتن صدای خوب نیست. اما صدای خوب یکی از ویژگی های یک سخنور خوب است.

یکی از فاکتورهایی که در مسیر سخنور شدن و کسب مهارت فن بیان و سخنوری بسیار اهمیت دارد صدای جذاب و رسا است، صدای خوب تاثیر‌گذاری افراد بر دیگران را بیشتر می‌کند…

شاید شما هم وقتی به شخصی فایل صوتی ارسال می‌کنید پیش خودتان فکر می‌کنید که صدای بدی دارم. و حتی از ارسال ویس به دیگران پشیمان می‌شوید.

یکی از دوستان گوینده من این جمله را همیشه به کار می‌برد: “صدای بد وجود ندارد” و این درست است که صدای بد وجود ندارد. هر انسانی اگر تمرینات صدا سازی را انجام دهد می‌تواند صدای خود را تقویت کند. و بهترین ورژن صدای خود را بسازد.

در دوره‌ مهندسی بیان به صورت تخصصی در خصوص تمرینات صداسازی آموزش‌های لازم به هر فرد داده می‌شود. اما اگر مشتاق یادگیری برخی از این تمرینات صداسازی هستید پیشنهاد می‌کنیم که مقاله زیر را مطالعه کنید. و تمرینات صداسازی خود را برای ساختن یک صدای فوق العاده شروع کنید.

خواندن مقاله آموزش صداسازی + ۱۴ تمرین صداسازی  توصیه میشود.

جمع بندی

در این مقاله در خصوص تعریف سخنوری و مراحل تبدیل شدن به یک سخنور حرفه‌ای صحبت کردیم. تبدیل شدن به یک سخنور عالی با فن بیان خوب یک شبه یا یک ماهه اتفاق نمی‌افتد. و نیازمند آموزش و تمرین مستمر و مداوم است.

در دوره‌ی مهندسی بیان بعد از جلسه مشاوره خصوصی با ما تمرینات مخصوص به خود را دریافت کرده و روزانه این تمرینات را انجام داده و برای ما ارسال می‌کنید، شاید مجبور باشید روزانه یک الی دو ساعت زمان برای تمرینات اختصاص دهید هم برای تمرینات سخنوری و فن بیان و هم برای تمرینات دیگری که معرفی کردیم، افرادی که در دوره‌های فن بیان و سخنوری ما شرکت می‌کنند با تمرین می‌توانند مهارت سخنوری و فن بیان خود را تقویت کنند، صدای خود را بسازند، هوش کلامی خود را افزایش دهند، زبان بدن خود را اصلاح کنند و هنر و تکنیک های متقاعدسازی را آموزش ببینند.

به عنوان جمله پایانی و در ستایش تمرین کردن در بحث فن بیان و سخنوری، همیشه به کسانی که در دوره مهندسی بیان شرکت می‌کنند گفته‌ام: توانا بُوَد هر که تمرین کند.