هر فردی میتواند برای افزایش یادگیری و یادآوری مسائل از ابزارهای موجود استفاده کند. ابزارهایی که به ذهن و حافظهی ما کمک میکنند تا مسائل و مطالب را راحتر به یاد بیاوریم. ذهن ما می تواند رنگ ها، داستان ها و خط های منحنی را به راحته به خاطر بسپارد.
ما به کمک این ابزارها مانند نقشهی ذهنی می توانیم مطالب را به یاد بیاوریم ،دسته بندی کنیم و کارهای خود را برنامه ریزی کنیم. ما می توانیم از این ابزار برای مهارت تندخوانی نیز استفاده کنیم .
ما با کمک این ابزار می توانیم ساختارهای سخنرانی خود را نیز شکل دهیم و در سخنرانی خود برای یادآوری مطالب از آن استفاده کنیم.نقشهی ذهنی می تواند مانند ابزارهای دیگر کمک خوبی برای اجرای سخنرانی ما نیز باشد.
داستان سرایی ،ضرب المثل ،زبان عامیانه و طنز و نقاشی که ما می توانیم در نقشهی ذهنی استفاده کنیم سریع تر از آنچه را که فکرش را بکنیم ما را در یادآوری و ساختاربندی موضوعات مختلف کمک می کند زیرا با مغز ما همسو است.
نقشه ذهن روشی آسان برای ایده پردازی ذهنی به‌صورت ارگانیک و بدون نگرانی در مورد نظم و ساختار است. نقشهی ذهنی به شما این امکان را میدهد که ایده‌های خود را به‌صورت بصری برای کمک به تجزیه‌وتحلیل و یادآوری، ایجاد کنید.
ویدئو توضیح کامل نقشه ذهنی در سایت یوتوب
نقشهی ذهنی، راز تحول سیستم یادگیری
در این مطلب موارد ذیل بررسی میشود:
- نقشهی ذهن چیست؟
- چگونه میتوانیم از نقشهی ذهنی در مقالات استفاده کنیم؟
- چگونه میتوانیم از نقشهی ذهنی در جلسات استفاده کنیم؟
- چگونه میتوانیم از نقشهی ذهنی در ایده پردازی استفاده کنیم؟
- چگونه میتوانیم از نقشهی ذهنی در مدیرت پروژه‌های خود استفاده کنیم؟
- تصاویری که در نقشه‌های ذهنی وجود دارند چگونه میتواند به ما در یادگیری کمک کند؟
- نقشه‌های ذهنی چگونه باعث افزایش نمرات دانش آموزان میشود؟
نقشهی ذهنی (تعریف ویکی پدیا)
نقشهی ذهنی نموداری است که برای سازماندهی بصری اطلاعات استفاده می شود. نقشهی ذهنی سلسله مراتبی است و روابط بین کلمات وموضوع کلی را نشان می دهد. این موضوع غالباً حول یک مفهوم واحد ایجاد می شود ، که به صورت تصویری در مرکز یک صفحه خالی ترسیم می شود ، و نمایش های مرتبط ایده هایی مانند تصاویر ، کلمات و بخش هایی از کلمات به آن اضافه می شود. ایده های اصلی مستقیماً به مفهوم اصلی متصل می شوند و سایر ایده ها از آن ایده های اصلی منشعب می شوند.
نقشهی ذهنی از کجا آمده است؟
نقشهی ذهنی را می توان به صورت دستی یا با نرم افزار ترسیم کرد ، به عنوان “یادداشت” در طول سخنرانی ، جلسه یا جلسات برنامه ریزی یا به عنوان تصاویر با کیفیت بالاتر در صورت وجود زمان بیشتر میتوان استفاده کرد. نقشهی ذهنی نوعی نمودار عنکبوتی محسوب می شوند. مفهوم مشابهی در دهه ۱۹۷۰ از آن وجود داشت که به”ترکیدن ایده خورشید” معروف بود.
گرچه اصطلاح “نقشهی ذهنی” توسط نویسنده روانشناسی محبوب انگلیسی و شخصیت تلویزیونی آنتونی بوزان رواج یافت ، اما استفاده از نمودارهایی که بصورت بصری اطلاعات را “با استفاده از شاخه ها و نقشه های شعاعی” نقشه برداری می کند ، اما پیشینهی آن به قرن ها پیش برمی گردد.
این روشهای تصویری دانش و سیستم‌ها را ثبت می کنند و سابقه طولانی در یادگیری ، طوفان مغزی ، حافظه ، تفکر بصری و حل مسئله توسط مربیان ، مهندسان ، روانشناسان و دیگران دارند.
برخی از نمونه‌های اولیه چنین سوابق گرافیکی توسط پورفیری از تیروس ، متفکر برجسته قرن ۳ ساخته شد ، زیرا وی به صورت گرافیکی مقوله های مفهوم ارسطو را تجسم می کرد. فیلسوف رامون لول (۱۲۳۵–۱۳۱۵) نیز از چنین تکنیک هایی استفاده می کرد.
این شبکه معنایی در اواخر دهه ۱۹۵۰ به عنوان نظریه ای برای درک یادگیری انسان توسعه یافت و توسط آلن ام. کالینز و م. راس کوئلیان در اوایل دهه ۱۹۶۰ توسعه یافت. نقشهی ذهنی از لحاظ ساختاری مشابه نقشه های مفهومی هستند که توسط متخصصان یادگیری در دهه ۱۹۷۰ ساخته شده اند ، اما از نظر ساده بودن نقشهی ذهنی با تمرکز بر یک مفهوم کلیدی مرکزی متفاوت هستند.
محبوب شدن
رویکرد خاص بوزان و معرفی اصطلاح “نقشهی ذهنی” در طی یک برنامه‌ی تلویزیونی در سال ۱۹۷۴ با نام از سرت استفاده کن ، بوجود آمد. بوزان در این برنامه و در مجموعه کتاب هایی که همراه داشت، تصور خود را از نقشهی ذهنی ترویج داد ، و کلمات کلیدی را در یک ساختار رنگارنگ ، درخشان ، درخت مانند نمودار کرد.
بوزان می گوید این ایده با الهام از معناشناسی عمومی آلفرد کورزیبسکی رواج یافته است که در زمان‌های علمی تخیلی مشهور است . او استدلال می کند که در حالی که روش سنتی، خوانندگان را مجبور به اسکن صفحه‌ی کتاب از چپ به راست و بالا به پایین می کند
(البته این موضوع برای فارسی زبانان و عرب زبانان از راست به چپ است) خوانندگان در واقع تمایل دارند که کل صفحه را به صورت غیرخطی اسکن کنند. درمان بوزان همچنین از فرضیات مشهور آن زمان در مورد عملکرد نیمکره های مغزی استفاده می کند تا توضیح دهد که افزایش ادعای اثربخشی نقشه برداری ذهن نسبت به سایر اشکال یادداشت برداری وجود دارد.
نقشهی ذهنی چیست؟
نقشه ذهن یک نمودار برای نمایش وظایف، کلمات، مفاهیم یا موارد مرتبط با یک مفهوم یا موضوع مرکزی است که با استفاده از یک طرح گرافیکی غیرخطی تنظیم‌شده و به کاربر این امکان را میدهد که یک چارچوب بصری حول یک مفهوم مرکزی ایجاد کنند.
نقشه ذهن میتواند فهرستی طولانی از اطلاعات یکنواخت را به یک نمودار رنگارنگ، به‌یادماندنی و بسیار سازمان‌یافته تبدیل کند که مطابق با روش طبیعی مغز شما برای انجام کارها باشد.
اگر در حال مطالعه و یادگیری هستید و یا مدیر یا معاون یک شرکت بزرگ هستید و مجبور هستید که جلسات زیادی را برگزار کنید و حجم زیادی از مطالب را ارائه دهید نقشهی ذهنی به شما در این باره میتواند کمک بسیاری بکند و کار شما را بسیار آسان کند.
Mind Mapping یا نقشهی ذهنی برای موارد زیر بسیار کاربردی است:
- ایده پردازی و تجسم مفاهیم
- ارائه و انتقال ایده‌ها
- طراحان گرافیک و نویسندگان کتاب‌های الکترونیکی
- هنگام انجام جلسات مؤثرتر
- طرح گزارش‌ها و اسناد
- ساده‌سازی کار و مدیریت پروژه
- یادآوری موضوعات مختلف
- تندخوانی و تقویت حافظه
نقشهی ذهنی و ایده پردازی
داستان‌هایی در اینباره وجود دارد، می‌گویند که در تابستان سال ۱۹۹۴، در حالی که تولید داستان اسباب‌بازی به پایان رسیده بود، چهار خلاق پیکسار به ناهار رفتند تا ایده‌های جدیدی را برای پروژه‌های جدید به دست آورند.
آنها با طراحی روی دستمال‌ها، ایده‌هایی را برای آنچه به Wall-E تبدیل شد، ذهن خود را تحریک کردند.
این موضوع بسیار الهام‌بخش است که چنین موفقیت‌هایی در دستمال‌سفره‌ها آغازشده است، اما اولین قدم برای هر ایدهای ، به وجود آوردن ایده‌ها به روشهای ملموس و اجرای آنها ، نحوهی تبدیل آنها به واقعیت است.
اکثر مردم شخصیت‌های بعدی فیلم پویانمایی عالی را روی دستمال‌ها ترسیم نمی‌کنند، اما همه ما به روشی احتیاج داریم که ایده‌های خود را تحریک کنیم، از طریق مفاهیم فکر کنیم و آنها را در قالب قابل استفاده بودن، قرار دهیم. این موضوع برای خلاقیت، در زندگی شخصی و تجاری ما ضروری است. فهرست‌ها، رئوس مطالب و یادداشت‌ها می‌توانند کمک کنند، اما همیشه به نوآوری، یادگیری یا حل مسئله کمک نمی کنند.
میانبر رنگارنگ خلق ایده ها
نقشه‌های ذهنی یک روش بصری برای سازماندهی افکار شما در مورد یک موضوع با استفاده از کلمات، رنگ‌ها، تصاویر و اعداد برای برجسته کردن ایده‌ها و ترسیم ارتباطات است.
نقشه‌برداری ذهن توسط تونی بوزان در دهه ۱۹۶۰ اختراع شد. اختراع او چیزی فراتر از یک ترسیم معمولی است: نقشهی ذهنی چارچوبی است که به شما کمک میکند از طریق ایده‌ها کاملاً فکرکنید و نشان دهید که چگونه موضوعات و ایده‌ها به هم مربوط هستند و با انعطاف‌پذیری بیشتری از آنچه طرح کلی یا لیست ارائه میدهد، دست شمارا در ایده پردازی باز می‌گذارد.
نگارش نقشهی ذهن میتواند یک فعالیت انفرادی یا تیمی باشد و میتواند برای انواع وظایف مورداستفاده قرار گیرد: یادگیری، تفکر از طریق ایده‌ها، برنامه‌ریزی استراتژیک، نقشه‌برداری از فرایندها یا سازماندهی مقادیر زیادی از اطلاعات را می توان با نقشهی ذهنی دسته بندی کرد. ما حتی میتوانیم از نقشه‌های ذهنی برای برنامه‌ریزی عروسی یا سازماندهی سخنرانی خود، استفاده کنیم.
روی گروب ، مدیرعامل شرکت منیج منت و خالق مرکز تفکر بصری، می‌گوید که نقشه‌های ذهنی دو نوع هستند: تحریک ایده‌ها و گروه جدید فکری ؛ و نقشه‌هایی که از آنها به‌عنوان نقطه‌ی مرجع و ارتباط استفاده میشود. ”
چطور نقشه ذهنی بکشیم؟
ترسیم نقشه ذهنی شاید در ابتدا کار پیچیده‌ای باشد ولی با روشی که در تصویر زیر توضیح داده شده بسیار راحت و ساده خواهد شد.
نقشهی ذهنی در جلسات
آیا می‌خواهید در جلسات یک فوق ستاره موفق باشید؟ آیا می‌خواهید رئیس خود را با ارائه خلاصه‌ای از جلسات تحت تأثیر قرار دهید؟ یادگیری استفاده از نقشه‌های ذهنی در جلسات به شما در دستیابی به آن هدف کمک میکند. اکنون نحوهی استفادهی مؤثر از نقشه‌های ذهنی در جلسات را بررسی خواهیم کرد.
وقتی صحبت از نقشهی ذهنی در جلسات میشود، بسیاری آن را با یادداشت‌برداری اشتباه میگیرند. اما باید به این موضوع توجه کرد که از نقشه‌های ذهنی میتوان برای موارد دیگر مانند برنامه‌ریزی دستورکار و تهیه صورت‌جلسه استفاده کرد. باقابلیت همکاری در زمان واقعی، هر شرکت‌کننده در جلسه میتواند نقشهی ذهنی را تغییر داده و تغییرات ایجادشده توسط یکدیگر را فوراً مشاهده کند.
استفاده از نقشه‌های ذهن برای یادداشت‌برداری در یک جلسه
اگر قصد دارید در یک جلسه با استفاده از نقشه‌های ذهنی یادداشت‌برداری کنید، به کمی تمرین نیاز دارید. این کاری نیست که بتوانید فوراً انجام دهید اما پس از تسلط بر آن میتوانید در جلسات بدرخشید و یک ارائه‌ی عالی داشته باشید. نقشهی ذهنی در مقایسه با یادداشت‌های نوشته‌شده با دست و به شکل سنتی همانطور که در زیر نشان داده‌شده، مزایای کمّی بسیار زیادی دارد.
در مقایسه با یادداشت‌های نوشته‌شده توسط خودتان که قاتل زمان است نقشه‌های ذهنی کلمات کلیدی یا نکات مهم را در کوتاه‌ترین زمان ممکن نشان می‌دهند. بنابراین میتوانید به‌سرعت کلمه کلیدی را در نقشهی ذهنی خود اضافه کرده و در جلسه شرکت کنید تا دیگر چیزی را از دست ندهید.تفاوتی که این روش با روش سنتی دارد این است که در یادداشت‌های سنتی نوشته‌شده، وقت خود را صرف نوشتن جملاتی می‌کنید که مانع تمرکز شما در جلسه میشود.
در یادداشت برداری هنگام مطالعه و یا تند خوانی نیز می توانید از این ابزار برای مرور مطالب و یادآوری مقدار زیادی از مطالب استفاده کنید. شما میتوانید کلمات کلیدی و مهم را در شاخه های نقشهی ذهنی بنویسید و آنها را به هم ربط دهید.
تجسم آسان ارتباطی
نقشهی ذهنی ابزاری بصری است که ارتباطات را نشان میدهد. پیکان‌ها ارتباط بین هر جریان و جهت جریان را نشان می‌دهند. با فهمیدن این موضوع که کدام کارها مهم‌تر است، از انجام کارهای زمان‌گیر جلوگیری می‌کنید..
حافظه شما را بهبود می‌بخشد
همانطور که در نکته بالا ذکر شد، نقشه‌های ذهنی فقط دارای کلمات کلیدی هستند. بنابراین هنگام خلاصه‌نویسی یا مرور نقشهی ذهنی پس از جلسه، باید زمینه و جزئیات اساسی آن را به یاد بیاورید، که این موضوع باعث میشود حافظهی شما بهتر عمل کند.
با دیگران به اشتراک بگذار
اگر از ابزاری مانند نرم‌افزار ای مایندمپ (imindmap) استفاده کنید، میتوانید نقشه ذهن را با همه‌ی شرکت‌کنندگان به اشتراک بگذارید و تغییرات یکدیگر را در زمان واقعی مشاهده کنید.
بنابراین یادداشتی که به نقشه ذهن اضافه کردید، بلافاصله برای دیگران نیز قابل مشاهده است و به همه کمک میکند تصویر روشنی از جلسه داشته باشند. در تصویر زیر چند نمونه نرم افزار برای رسم مایندمپ معرفی کرده ایم:
مقاله‌‌هایت را با سرعت بنویس
نقشهی ذهنی مقاله‌نویسی
در این قسمت ما به شما نحوه ی استفاده از نقشهی ذهنی برای مقاله‌نویسی را نشان خواهیم داد. نقشه‌های ذهنی نه‌تنها می‌توانند این کار اغلب ترسناک و سخت را بسیار ساده‌تر کنند، بلکه باعث صرفه‌جویی در وقت زیادی نیز برای شما می‌شوند. اگر می‌خواهید نحوهی کار این ابزار ساده و درعین‌حال مؤثر را بیاموزید، فقط مراحل زیر را انجام دهید.
مرحله ۱: استفاده از نقشهی ذهنی برای یافتن یک موضوع خوب برای مقاله خود
اگر خودتان فرصتی برای انتخاب موضوع مقاله خود، دارید، سعی کنید موضوعی را پیدا کنید که قبلاً توسط سایر محققان پوشش داده‌شده باشد . نقشهی ذهنی به شما این فرصت را میدهد تا یافته‌ها و نتیجه‌گیری‌های جدیدی بهدست آورید. اگر موضوعی را انتخاب کنید که قبلاً توسط محققان دیگر به‌طور عمیق کاوش شده باشد، ممکن است تمایل پیدا کنید و بخواهید دیدگاه منحصربه‌فرد خود را با کمک نقشهی ذهنی ارائه دهید.
در حالت ایده آل، موضوع باید چیزی باشد که شخصاً به آن علاقه دارید یا حداقل چیزی است که میتوانید به طریقی با آن ارتباط برقرار کنید. بهترین راه برای یافتن چنین موضوعی، جلسه طوفان فکری است و به کمک نقشهی ذهنی میتوانید موضوعات خود را دسته‌بندی و مرتب کنید.
چگونه ایده‌های موضوعی را در نقشهی ذهنی به وجود آوریم؟
یک نقشهی ذهنی جدید ایجاد کنید و به‌سادگی “مقاله‌ی من” را در مرکز نقشه بنویسید( در تصویر زیر جای ایده اصلی کلمه مقاله من را قرار دهید) . اکنون، شروع به‌اضافه کردن ایده‌ها در اطراف مرکز مقاله کنید دقیقا در جایی که کلمه شاخه اول، شاخه دوم …. نوشته شده است. ایده‌ها میتواند مواردی باشد که استاد شما یا کارفرمای شما پیشنهاد داده است، موضوعات مرتبطی که در کلاس درباره آنها بحث کرده‌اید یا هر چیز دیگری که مربوط به شما باشد و برای شروع کار لازم هستند را در مرکز صفحه قرار دهید.
در مرحله بعد، موارد موردعلاقه خود را یادداشت کنید و ببینید که در کدام قسمت با موارد قبلی تلاقی دارد یا کدام یک در یک دسته قرار میگیرند. هنگامی‌که چند ایده خوب دربارهی موضوع مقاله خود پیدا کردید، میتوانید با ذکر مزایا و معایب، آنها را باهم بسنجید. مباحث را یکی یکی حذف کنید تا اینکه فقط یک مورد باقی بماند. این موضوع مقاله شما خواهد بود.
به مثال زیر توجه کنید:
استاد از دانشجویان خواست مقاله ای در مورد ادبیات دوران قاجار بنویسند.حال فرض کنید یکی از دانشجویان شما هستید.
نویسندگان مشهور این زمان را پیدا کنید و همچنین جنبه‌های مختلفی از کارهای آنها را که میتوان در مقاله بررسی کرد، مانند نمادگرایی، درگیری‌های نمایشی یا مضامین در مقاله‌ی خود بیاورید.
مرحله ۲: فرایند تحقیق را شروع کنید.
یک نقشه ذهنی جدید ایجاد کنید و به‌سادگی “مقاله ی من” را در مرکز نقشه بنویسید. اکنون، شروع به‌اضافه کردن ایده‌ها در اطراف مرکز مقاله کنید. ایده‌ها میتواند مواردی باشد که استاد شما یا کارفرمای شما پیشنهاد داده است، موضوعات مرتبطی که در کلاس درباره آنها بحث کرده‌اید یا هر چیز دیگری که مربوط به شما باشد و برای شروع کار لازم هستند را در مرکز صفحه قرار دهید.
در مرحله بعد، موارد موردعلاقه خود را یادداشت کنید و ببینید که در کدام قسمت با موارد قبلی تلاقی دارد یا کدام یک در یک دسته قرار میگیرند. هنگامی‌که چند ایده خوب دربارهی موضوع مقاله خود پیدا کردید، میتوانید با ذکر مزایا و معایب، آنها را باهم بسنجید. مباحث را یکی یکی حذف کنید تا اینکه فقط یک مورد باقی بماند. این موضوع مقاله شما خواهد بود.
به مثال زیر توجه کنید:
استاد از دانشجویان خواست مقاله ای در مورد ادبیات دوران قاجار بنویسند.حال فرض کنید یکی از دانشجویان شما هستید.
نویسندگان مشهور این زمان را پیدا کنید و همچنین جنبه‌های مختلفی از کارهای آنها را که میتوان در مقاله بررسی کرد، مانند نمادگرایی، درگیری‌های نمایشی یا مضامین در مقاله ی خود بیاورید.
چگونه اطلاعات را در نقشه ذهنی بگنجانیم؟
برای هر منبع (کتاب، مقاله) خوانده‌شده یک نقشه ذهنی جدید ایجاد کنید و هنگام کار در متن، برای نقشه ذهنی یادداشت‌برداری کنید. شما حتی میتوانید از یک نقشه واحد استفاده کنید که در آن همه ی منابع خود را لیست کرده و برای هر صفحه / پاراگراف / نقل‌قولی که می‌خواهید در مقاله خود استفاده کنید، شاخه‌ای ایجاد کنید
ساده‌سازی مدیرت پروژه
مدیریت پروژه در هرج‌ومرج سازمان‌یافته ای قرار دارد. مدیران پروژه معمولاً وظیفه دارند چندین گروه را هماهنگ کنند، روند کار را پیگیری کنند و اطمینان حاصل کنند که تمام قطعات متحرک در مورد ارائه محصول نهایی که هم مدیران تجاری و هم مشتریان انتظار دارند باهم ارتباط برقرار کردهو به درستی کار میکنند..
در همان زمان، از مدیران پروژه انتظار می‌رود راه‌حل‌های خلاقانه ،درحالی‌که بودجه‌ی زمانی و مالی آنها کم است، برای حل مشکلات پیچیده ارائه دهند. برای یک مدیر پروژه که مغز انسان عادی و حافظهی معمولی و یادآوری کامل دارد، استفاده از نقشه ذهنی راهی عالی برای درک انبوه اطلاعات است.
استفاده از نرم‌افزار مدیریت پروژه آنلاین به‌صورت رنگی هنوز هم بهترین راه برای پیگیری تمام قسمت‌های قابل تغییر است، اما استفاده از نقشه به مدیر پروژه اجازه میدهد ایده اصلی یک پروژه را نمودار کند. او میتواند این کار را انجام دهد تا واقعاً به فکر کارآمدترین روش برای تکمیل یک پروژه باشد تا اینکه صرفاً آن را در یک مسیر سنتی تسهیل کند.
وقت‌گذرانی حرفه‌ای
در یک جلسه، وقتی چشمان شما با حضور کارمندان شروع به خاموش شدن میکند و سپس در مورد برنامه‌های تکمیل یک مرحله خاص از یک پروژه بحث می‌کنید، به جای استفاده از یادداشت‌های پاراگراف دار یا گلوله‌ای جای را برای نقشه ذهنی خالی کنید.
این موضوع به شما کمک میکند تا ایده‌های اصلی و پیشرفت یک بحث را دنبال کنید،این موضوع ذهن شمارا درگیر جزئیات ریز میکند.
یک ابزار ارائه
اعضای پروژه را با ارائه یک نقشه ذهنی، یا روی تخته سفید یا انداختن یک نقشه تولیدشده توسط نرم‌افزار بر روی صفحه، آگاه کنید. این کار باعث میشود گروه شما به شیوه آزاداندیشی در مورد سؤالات مربوط به پروژه فکر کنند.
با نقشه ذهنی طوفان فکری به پا کن
بعد از آزمایش نقشه ذهنی به عنوان ابزاری برای یادداشت‌برداری شخصی و معرفی روش به گروه پروژه، یکی از مزایای اصلی آن این است که به اعضای گروه کمک میکند تا خارج از چارچوب فکر کنند.
به‌عنوان‌مثال، اگر مشتری تقاضای جدیدی از شما داشته باشد، به‌عنوان یک مدیر، شما در کشف چگونگی ادغام درخواست در محصول نهایی مشکل‌دارید، شما میتوانید گروه را در یک اتاق با نقشه ذهنی، تخته سفید و نشانگر دورهم جمع کنید و به بحث و تبادل‌نظر بپردازید. این موضوع مسیری باز تر و مشارکتیتری را به سمت راه‌حل ایجاد میکند.
نظریه پشت نقشه‌های ذهن
هنگامی‌که شما عملکرد مغز و سیستم حافظه را مطالعه می‌کنید، به میزان فوق‌العاده‌ای به ظرفیت و پتانسیل آن پی خواهید برد و شما متوجه خواهید شد که نقشه ذهنی ابزاری است که برای فریب، لذت، تحریک و به چالش کشیدن شما استفاده میشود. به برخی از حقایق حیرت‌انگیز در مورد مغز و عملکرد آن پی خواهید برد و اولین قدم‌های مهم را در مسیر آزادی ذهن برمی‌دارید.
نقشهی ذهنی از قدرت مغز استفاده میکند
نقشه ذهنی یک روش بسیار مؤثر برای ورود و خروج اطلاعات از مغز شما است . نقشه‌های ذهنی یک وسیله خلاقانه و منطقی برای یادداشت‌برداری است که به معنای واقعی کلمه ایده‌های شمارا نشان میدهد.
تمام نقشه‌های ذهنی دارای برخی موارد مشترک هستند. آنها یک ساختار سازمانی طبیعی دارند که از مرکز تابش می‌یابد و از خطوط، نمادها، کلمات، رنگ‌ها و تصاویر مطابق با مفاهیم ساده و مغز دوست، استفاده میکند.
نقشهی ذهنی لیست طولانی از اطلاعات یکنواخت را به یک نمودار رنگارنگ، به‌یادماندنی و کاملاً سازمان‌یافته تبدیل میکند که مطابق با روش طبیعی مغز شما برای انجام کارها باشد.
یک روش ساده برای درک نقشه ذهنی مقایسه آن با نقشه ی یک شهر است. مرکز شهر نشان‌دهنده ایده اصلی ،جاده‌های اصلی منتهی به مرکز شهر نشان‌دهنده افکار اصلی درروند تفکر شما و جاده‌ها یا شاخه‌های ثانویه نشان‌دهنده افکار ثانویه شما هستند. تصاویر یا اشکال خاص می‌توانند نشانه‌های مهم یا ایده‌های خاص مرتبط نیز باشند.
نقشهی ذهنی آینه‌ی خارجی تفکر درخشان یا طبیعی شماست که با یک فرآیند گرافیکی قدرتمند تسهیل یا ساده سازی میشود، و کلید جهانی برای باز کردن پتانسیل پویای مغز را فراهم میکند.
ویژگی‌های اساسی نقشه‌برداری ذهنی و قواعد ترسیم آن:
- ایده، موضوع یا تمرکز اصلی در یک تصویر مرکزی تبلوریافته است.
- مضمون‌های اصلی از تصویر مرکزی به‌عنوان “شاخه” تابش می‌یابند.
- شاخه‌ها شامل یک تصویر کلیدی یا کلمات کلیدی است که روی خط مربوط به آن ترسیم یا چاپ میشود.
- موضوعات با اهمیت کمتر به‌عنوان برگ‌های شاخه ی مربوطه ارائه می‌شوند.
- شاخه‌ها یک ساختار گره‌ای متصل را تشکیل می‌دهند.
معماری مغز
تقریباً میتوان گفت از لحظه شروع استفاده از نقشه‌های ذهنی تحقیقات زیادی روی این موضوع انجام گرفت. به عنوان مثال یک تحقیق مهم علمی اعتبار آنها را به‌عنوان یک روش تفکر سازگار بامغز تأیید کرد.
در کالیفرنیا، دکتر راجر اسپری، که برای تحقیقات خود برندهی جایزه نوبل شد، تأیید کرد که جدیدترین قسمت مغز، “کلاه تفکر” قشر مغز، به دو نیمکره اصلی تقسیم‌شده است، و آن نیمکره‌ها طیف وسیعی از وظایف فکری، به نام مهارت‌های قشر مغز را انجام می‌دهند. این وظایف شامل: منطق، ریتم، خطوط، رنگ، لیست، خیال‌بافی، اعداد، تخیل و… هستند.
درخت نقشه اساسی ذهن
تحقیقات خود اسپری تأیید کرد که هرچه این فعالیت‌ها بیشتر ادغام شوند، عملکردهای مغز باهم بیشتر همکاری میکنند، و هر مهارت فکری باعث افزایش عملکرد سایر مناطق فکری میشود. هنگامی که شما در حال استفاده از نقشهی ذهنی هستید، نه‌تنها قدرت اساسی حافظه و پردازش اطلاعات را تمرین می‌کنید و از آنها استفاده می‌کنید، بلکه از کل مهارت‌های قشر مغزی خود نیز استفاده می‌کنید.
با استفاده از تمام ابزارهای برای تقویت نیمکره‌های چپ و راست مغز، که شفافیت، ساختار و سازماندهی تفکر شما را افزایش میدهد، نقشه ذهنی میتواند آن را قدرتمندتر کند. و از آنجا که نقشه ذهنی به‌طور سازنده‌ای از ابزارهای تخیل، تداعی و موقعیت مکانی و همچنین ابزارهای مغز چپ و راست استفاده میکند، میتوانید نقشه ذهنی را به عنوان یک ابزار نهایی تفکر در نظر بگیرید که تمام روشهای مهم و قدرتمند تفکر را در خود جای داده است.
در ادامه چند نمونه نقشه ذهنی فوق العاده را مشاهده خواهید کرد:
ساختار خود
حافظه در طول تاریخ به شاهکارهای بسیار شگفت‌انگیزی منجر شده است. وقتی موتزارت فقط ۱۴ سال داشت (به دهه ۱۷۰۰)، می‌توانست یک قطعه موسیقی نیم‌ساعته را با استفاده از حافظه خود بنویسد. در سال‌های اخیر، قهرمانان حافظه رکوردهای شگفت‌انگیزی از خود بهجای گذاشته اند ازجمله بن پریدمورکه میتواند فقط در ۱۰ دقیقه ۳۶۴ کارت بازی را حفظ و به خاطر بیاورد!
اگرچه ممکن است تصور کنیم که مغز این قهرمانان حافظه باید فوق‌العاده باشد، اما در سال ۲۰۰۲ ثابت شد که درواقع مغز آنها تفاوتی بامغز دیگران ندارد. بنابراین، چگونه آنها این‌همه حافظهی قوی داشتند و همه‌چیز را به یاد می‌آوردند؟
حافظه توانایی ذاتی انسان نیست. در عوض، یک مهارت است که میتواند پیشرفت کند، بنابراین باید مثل تمام مهارت های ذهنی دیگر تمرین شود. چندین مورد وجود دارد که باعث تقویت حافظه می‌شوند، از خوردن غذاهای مناسب و نقشه های ذهنی تا ورزش منظم که می تواند روی حافظه تاثیر بگذارند.
بااین‌حال، حفظ موارد جدید را میتوان از طریق روشی مبتنی بر تداعی و تخیل بهتر انجام داد که نقشهی ذهنی ابزاری مناسب برای کمک به شما در دستیابی به این هدف است. بنابراین، چگونه میتوانید با نقشهی ذهنی حافظه را بهبود ببخشید.
چگونه حافظه را با تداعی بهبود دهیم
یک مهارت مهم برای یادگیری که میتواند باعث بهبود حافظه شود، ارتباط است. این موضوع به معنای پیوند دادن آنچه می‌خواهید به خاطر بسپارید با چیز دیگری یا موضوع جدیدی به شکل بصری و دیداری است.
به همین دلیل نقشهی ذهنی ابزاری مؤثر در تقویت حافظه است. نقشهی ذهنی، مغز ما را تشویق میکند که وقتی ایدهای را در نقشه ذهنی ایجاد می‌کنیم، بین آنها ارتباط برقرار کند. این ارتباطات بلافاصله به‌یادماندنی‌تر می‌شوند زیرا ما قبلاً پیوند ها را ایجاد کرده و آنها را در قالب تصویر قرار داده‌ایم.
تصور کنید که با مرتبط سازی زمان، تاریخ، واقعیت یا “اشیا بسیار مهم ” به چیز دیگری، برچسبی به آنها میزنیم. به‌عنوان‌مثال، روش مشابهی که ما درجاهای دیگر استفاده می‌کنیم قرار دادن ایده‌ها در متن یا پیوند دادن ایده‌ها با یکدیگر است. به زبان ساده، به یادآوردن هرگونه اطلاعات مهمی که باید به خاطر بسپارید در صورت داشتن برچسب گروهی برای یاد گرفتن، بسیار راحت‌تر است!
این موضوع را تصویر کنید اگر در ساعت ۳ بعدازظهر با دندان‌پزشک خود قرار ملاقات داشته باشید، میتوانید یادآوری آن را با ارتباط دادن آن با شماره “سه” راحت کنید. به‌عنوان‌مثال، شما میتوانید تصور کنید که سه تفنگدار مسواک خود را در یک غُرُق، باهم به اشتراک گذاشته‌اند، یا یادداشت ذهنی کنید که سه ماه از آخرین قرار ملاقات با دندان‌پزشک گذشته است که این موضوع باعث میشود که زمان بیشتری حافظه به شما متعهد باشد.
وقتی نوبت به هجی در زبان انگلیسی می‌رسد، یک روش خوب برای یادآوری کلمات خاصی که در ابتدا با آنها دست‌وپنجه نرم می‌کنید، فکر کردن روی یک عبارت کوتاه است . یک مورد خوب برای یادآوری “یک یقه (Cs) و دو آستین (Ss)” برای کلمه “ضروری” است.
با این حال، سعی کنید به یاد داشته باشید که هرچه گروه و دسته‌بندی شما شخصی باشد و از کلمات و جملاتی که مخصوص خودتان است،استفاده کنید، بهبود حافظه شما از اطلاعات آسان‌تر خواهد شد.
حال بیایید یک تمرین عملی انجام دهیم، کاغذ و خودکار خود را برداشته و یک مایندمپ ساده همانطور که در تصاویر قبل مشاهده کرده بودید، بکشید.
اگر دوست داشتید میتوانید برای من هم ارسال کنید تا باهم بررسی کنیم.
قدرت تصاویر
در سال ۱۹۷۰ مجله علمی آمریکایی تحقیق رالف هابر را منتشر کرد که نشان میدهد افراد دارای دقت تشخیص تصاویر، بین ۸۵ تا ۹۵ درصد هستند. یک جمله معروف وجود دارد، “یک عکس هزار کلمه است”.
ما تصاویر را مرتبط و به خاطر می‌سپاریم زیرا آنها از طیف گسترده‌ای از مهارت‌های قشری شما به‌ویژه تخیل استفاده میکنند. تصاویر می‌توانند نسبت به کلمات، تحریک‌کننده‌تر، دقیق‌تر و قوی‌تر در ایجاد طیف وسیعی از ارتباطات باشند، درنتیجه تفکر خلاق و حافظه را تقویت میکنند. این یافته‌ها این استدلال را پشتیبانی میکنند که نقشه ذهنی ابزاری کاملاً مناسب است. این ابزار نه‌تنها از تصاویر استفاده میکند، بلکه خود یک تصویر نیز هست.
همه ما این جمله را شنیده‌ایم که “یک تصویر هزار کلمه را می‌گوید“، اما استفاده از تصاویر برای ارتقاء محتوای علمی ارزش واقعی دارد. تصاویر به ما کمک میکنند یاد بگیریم، تصاویر جلب‌توجه میکنند، تصاویر مفاهیم سخت را توضیح می‌دهند و از آنها الهام میگیرند.
کمک تصاویر به آموزش ما
در جهانی که توسط محرک‌ها بمباران می‌شویم، ما اغلب به دنبال ساده‌ترین و روان‌ترین روش کسب و یادگیری اطلاعات هستیم. خواندن میتواند فعالیتی کُند و زمان‌بر باشد. خواندن یک جمله ی طولانی میتواند طولانی‌تر از تجزیه‌وتحلیل یک صحنه ی بصری و دیداری باشد.
از ما انتظار می‌رود که در مدرسه کتاب‌های درسی خود را بخوانیم و جملات را کلمه به کلمه حفظ کنیم. این نوع یادگیری همیشه بهترین روش نبوده و نیست. بسیاری از ما یادگیرنده‌های بصری و دیداری هستیم، که اگر اطلاعاتی که به ما داده میشود مبتنی بر تصویر باشد، محتوا را به‌طور مؤثرتری حفظ می‌کنیم.
همین امر باعث محبوبیت اینفوگرافیک ها یا اطلاعات تصویری میشود: آنها داده‌ها و یافته‌ها را خُرد میکنند و به‌راحتی هضم میکنند. تصاویر، نمودارها و شکل‌های موجود در اینفوگرافیک روند یادگیری را روان‌تر میکند و باعث یادگیری سریع میشود.
ترجیح مغز ما از زبان تونی بوزان
اگرچه مردم برای قرن‌ها با استفاده از یک فن سازمان گرافیکی شعاعی تصویر محور، نقشه ایجاد کرده‌اند، تونی بوزان، نویسنده روانشناسی بریتانیا ادعایی در مورد ریشه نقشه ذهنی ارائه داده است.
وی ادعا میکند که طرح کلی “سنتی” مستلزم آن است که خواننده اطلاعات را از چپ به راست در انگلیس زبانان و در فارس زبان ها از راست به چپ و بالا به پایین اسکن کند، درحالی‌که ترجیح طبیعی مغز این است که کل صفحه را به‌صورت غیرخطی و دایره‌ای یا منحنی اسکن کند.
بوزان همچنین از فرضیات گسترده‌ای در مورد نیمکره‌های مغزی استفاده میکند تا بتواند استفاده انحصاری از نقشهی ذهنی را نسبت به سایر اشکال یادداشت‌برداری گسترش دهد. تونی بوزان چندین مارک تجاری ثبت‌شده در مورد نقشهی ذهنی و ایجاد نقشهی ذهنی دارد.
آیا نقشه‌برداری ذهن در نمرات دانش آموزان مؤثر است؟
یک مطالعه در موسسه‌ی جان هاپکینز صورت گرفت که نشان میدهد دانش‌آموزانی که از نقشهی ذهنی استفاده میکنند نمرات خود را ۱۲ درصد افزایش می‌دهند.
همچنین ثابت‌شده است که نقشه ذهنی برای دانش آموزان نارساخوان و اوتیسم برای درک بهتر مفاهیم و استراتژی‌ها بسیار مفید است. در حقیقت، انجمن نارساخوانی انگلیس اظهار داشت: “نارساخوان ها با دنبال کردن دستورالعمل‌ها، تمرکز ضعیف و انجام کارهای تحلیلی یا منطقی با زبان گفتاری و یا نوشتاری خود مبارزه میکنند. استراتژی‌هایی مانند نقشه‌برداری ذهنی به‌عنوان ابزار یادگیری ارزشمند برای آن ها شناخته می‌شوند.”
یادآوری بهتر از یادگیری است
کلام آخر
برای بسیاری از افراد دسته بندی کردن مطالب و موضوعات و همچنین مرور سریع و یادآوری مطالب از بزرگترین دغدغه های آن هاست. هرکدام از ما که بدانیم مغزمان چگونه کار می کند یا بهتر است بگوییم دفترچه ی راهنمای مغز را بلد است، می داند که مغز ما به تصاویر ،داستان،رنگ و خط های منحنی علاقه ی خاصی دارد .
بر همین اساس ابزاری که بتواند همه ی این آیتم ها را یکجا داشته باشد میتواند کمک بزرگی در یادگیری و یادآوری و اجرای برنامه ها به ما بکند. این ابزار که نقشه ذهنی نام دارد با داشتن داستان ،خط های منحنی رنگی،نقاشی مانند یک سلول عصبی ارتباط بین موضوعات را به راحتی شکل دهد.
از نقشه ذهنی می توان برای سخنرانی ها،نکته برداری ها،مقالات،کتاب نویسی،ایده پردازی و… استفاده کرد. شما با استفاده از این ابزار قدرتمند می توانید به راحتی مطالب خود را مرور کنید، دسته بندی کنید و یا در یک جلسه مطالب خود را به دیگران نشان دهید.
شما با چه ابزاری جلسات،مقالات ،درس ها وکارهای خود را دسته بندی می کنید؟
آیا دوست دارید نقشه ذهنی را بهتر یاد بگیرید؟
2 دیدگاه
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
سلام مطالب بسیار آموزنده بود
سلام و درود، سپاسگزارم از همراهی و توجه شما