چگونه با مدیریت لهجه، سخنرانی جذاب تری داشته باشیم

بی شک تمامی لهجه‌ها زیبا هستند و نمادی از فرهنگ هر منطقه‌ای از ایران‌زمین به شمار می‌روند. اما چرا باید به مسئله مهم مدیریت لهجه بپردازیم ؟ جوابش یک جمله است و این‌که متأسفانه در سخنرانی و صحبت‌کردن، افرادی که دارای لهجه هستند کمتر، جدی گرفته می‌شوند !
در این مقاله ما به مدیریت لهجه خواهیم پرداخت و نه چگونگی حذف آن ، چراکه برای یک شخص که در حرفه‌هایی مشغول به فعالیت است که با حرف‌زدن زیاد سروکار دارد ، قرار نیست لهجه خود را به کلی کنار بگذارد و با مدیریت لهجه می‌تواند راه موفقیت خود در زمینه موردنظر هموار کند.
اما مدیریت لهجه علاوه بر خود آن سخنران و یا مدرس و … یک مزیت بزرگ را هم برای مخاطبین وی به همراه دارد و این‌که تمرکز آنها را بیشتر کرده و باعث می‌شود کمترین میزان حواس‌پرتی را داشته باشند.
چراکه اغلب اوقات ما شاهد آن هستیم که افراد دارای لهجه، بیشتر مخاطبین را با نوع لهجهٔ خود درگیر و سرگرم می‌کنند و متأسفانه فرصت شنیده‌شدن پیام اصلی و هدف آن‌ها در حاشیه می‌رود.

فرقی نمی‌کند در یک شهر کوچک سخنرانی کنید یا یک در یک مجمع بین‌المللی. مهم این است که به عنوان یک سخنران حرفه‌ای بتوانید لهجه خود را مدیریت کنید و تا حدامکان بصورت استاندارد و معیار صحبت کنید.
مدیریت لهجه در سخنرانی از آن جهت  اهمیت دارد که صدای سخنران یکی از مهمترین راه‌های ارتباطی او با مخاطبان است. با وجود اینکه مخاطبان تحت تاثیر عوامل دیگری همچون پوشش و ظاهر سخنران و یا حتی ویژگی‌های محل سخنرانی نیز قرار می‌گیرند، اما مهارت‌های کلامی و شیوه گفتار سخنران نقش اصلی و تعیین‌کننده در سخنرانی ایفا می‌کند.

لهجه چیست ؟

در علم زبان‌شناسی به روش‌های ادای کلمات و تلفظ‌های ویژه یک گروه زبانی لهجه می‌گویند. گوناگونی لهجه تقریباً در تمامی زبان‌های جهان، دیده می‌شود. لهجه مختص یک شهر یا کشور بخصوص نیست و معمولاً بسته به مناطق جغرافیایی مختلف، تفاوت دارد. لهجه‌های گوناگون نشان‌دهنده اصالت و ارزش‌های بومی یک کشور محسوب می‌شوند.لهجه را به صورت کامل نمیتوان حذف کرد فقط مدیریت لهجه امکان پذیر است.

لهجه معیار چیست ؟ (کدام لهجه بهتر است)

همان‌طور که گفتیم همه لهجه دارند و هیچ‌کس نمی‌تواند ادعا کند که لهجه ندارد. هیچ لهجه‌ای هم بهتر یا پایین‌تر از لهجهٔ دیگر نیست؛ اما چرا ما باید این پرسش که کدام لهجه بهتر است را داشته باشیم.
دلیل وجود چنین پرسشی این است که لهجهٔ عده‌ای خاص در مکانی خاص حالت رسمیت پیدا کرده است و در صورت استفاده از آن می‌توان تأثیرگذاری کلام را بیشتر کرد. تصور ما این است که صحبت‌کردن با آن لهجه می‌تواند به ما قدرت بیشتری به هنگام سخنرانی بدهد.
برخی تصور می‌کنند که لهجهٔ تهرانی بهترین لهجه است و باید لهجهٔ خود را به آن نزدیک کنند. خیر. بحث در مدیریت و کنترل لهجه این است که بدون لهجهٔ خاص صحبت کنید؛ یعنی طوری که گویندگان رادیو و تلویزیون صحبت می‌کنند. لازم به ذکر است که لهجهٔ گویندگان رادیو و تلویزیون لهجهٔ تهرانی نیست بلکه لهجه‌ای رسمی است.

پیدایش لهجه در زبان

جنین انسان از ۵ ماهگی قادر است صداهای خارج از رحم مادر را بشنود و از حدود دو ماه پس از تولد تلاش می‌کند تا این صداها را تکرار کند. نخستین روش یک نوزاد برای یادگیری زبان مادری، خوب گوش دادن است. نوزادان با تکیه بر حافظه شنیداری خود تمام صداهای محیط اطراف را به ذهن می‌سپارند.
هنگامی‌که مهارت‌های کلامی کودک در حال شکل‌گیری است، او سعی می‌کند آواهای مختلف را ادا کرده و با توجه به واکنش اطرافیان تصمیم می‌گیرد آیا آن واژه را تکرار کند یا نه؟ و یا اینکه یک واژه را دقیقا چطور بیان کند. به همین دلیل است بعضی از حروف و آواها در دستور زبان یک منطقه خاص اصلا وجود ندارند و فرد برای مدیریت لهجه در سنین بزرگسالی مجبور است تلفظ آواهای جدید را بیاموزد.
به این منظور، شخص باید همان روند دوران نوزادی و کودکی را دوباره تکرار کند تا بتواند گفتار استاندارد و بدون لهجه را یاد بگیرد. یعنی اول خوب گوش کند، به خاطر بسپارد و سپس ادا کند. هر چه فرد دیرتر اقدام به کاهش لهجه خود کند؛ به دلیل آنکه این فرآیند در ذهن او تثبیت شده‌است، کنترل و مدیریت لهجه با مشقات بیشتری همراه خواهد بود.
بنابراین سخنرانان موفق با کاهش خطاهای گفتاری خود، توجه و تمرکز مخاطب را به سمت محتوای اصلی سخنرانی متمایل می‌کنند؛ نه روی نحوه بیان یا لهجه. به این کار مدیریت لهجه می‌گویند.

انواع خطاهای گفتاری

نخستین قدم برای مدیریت لهجه در سخنرانی پرهیز از خطاهای گفتاری است. انواع خطاهای گفتاری در سخنرانی را می‌توان در چهار دسته کلی زیر جای داد:
جمله پرکن‌ها
جمله‌ پرکن‌ها حروف و یا کلماتی هستند که از آنها معمولا هنگام صحبت کردن برای اتصال جمله‌ها یا برای جبران مدت زمان مکث بین جملات استفاده می‌شود. جمله پرکن‌ها بصورت ادای کشیده یک حرف همچون اَ، آ، آم و… در صحبت‌های متداول روزانه بسیار زیاد دیده می‌شوند.
تکیه کلام‌ها
به کلماتی که بسیار زیاد و حتی گاهی بدون توجه به معنی اصلی واژه و بصورت نابه‌جا در گفتار استفاده می‌شوند، تکیه کلام یا تکه کلام می‌گویند. کلماتی مانند خب، درواقع، چیز، به‌اصطلاح از تکیه‌کلام‌های رایج محسوب می‌شوند.
لهجه
لهجه یا گویش روش‌های گوناگون بیان کلمات و واژه‌ها است. افراد مختلف با توجه به شهر یا حتی کشوری که در آن زبان آموخته‌اند از ساختارهای آوایی و دستوری متفاوتی برای گفتار استفاده می‌کنند. این تفاوت‌ها هنگامی که شخص بخواهد بطور استاندارد صحبت کند یا اینکه بخواهد به زبان دیگری سخن بگوید خود را نشان می‌دهند.
سرعت بیان بالا یا پایین
سریع صحبت کردن یا بسیار شمرده صحبت کردن، یک عادت گفتاری است. هنگام سخنرانی باید با سرعت متناسب صحبت کرد نه آنقدر سریع که شنونده متوجه تک‌تک واژه‌ها نشود و نه آنقدر آهسته که شنونده را خسته شود. از طرفی سریع صحبت کردن باعث ادای ناقص واژه‌ها نیزخواهد شد.

دلیل اهمیت کنترل و مدیریت لهجه چیست ؟

۱- تأثیرگذاری بیشتر
یک سخنران باید بتواند به‌گونه‌ای نطق کند که بیشترین تأثیر را روی مخاطبان خود بگذارد. این تأثیرگذاری زمانی محقق می‌شود که شما بدون لهجه صحبت کنید.
۲- فهم بهتر مخاطب از شما
گاهی فهمیدن لهجه‌ای خاص برای فردی که با آن لهجه آشنایی ندارد سخت است و زمانی که فارسی را بدون لهجه صحبت کنید فهم مخاطب از شما بیشتر می‌شود.
۳- اعتمادبه‌نفس بیشتر
زمانی که بتوانید با لهجه‌ای رسمی صحبت کنید اعتمادبه‌نفس بیشتری خواهید داشت و بهتر می‌توانید جمع را مدیریت کنید.

هفت تکنیک مؤثر در مدیریت لهجه

۱- تا می‌توانید گوش کنید !

اگر به دنبال ازبین‌بردن لهجه خود هستید باید خودتان را بیشتر در معرض لهجه‌ای که می‌خواهید به آن صحبت کنید قرار دهید. لهجهٔ رسمی فارسی در طرز صحبت‌کردن گویندگان اخبار در تلویزیون مشهود است.
گویندگان رادیو هم برای ازبین‌بردن لهجه می‌توانند به شما کمک کنند؛ پس تا می‌توانید با دقت به  آن‌ها گوش کنید و طرز بیان کلمات و جملات را در نظر داشته باشید.
همه چیز برمی‌گردد به گوش‌های شما! اگر گوش قوی داشته باشید امکان اینکه زمان کمتری طول بکشد تا لهجهٔ موردنظر خود را یاد بگیرید بیشتر و سریع‌تر است.
اگر دقت کرده باشید خانم‌ها کمتر از آقایان لهجه‌دارند! دلیل آن‌هم قدرت شنیداری و گوش‌های قوی خانم‌هاست.
شما چیزی را بیان می‌کنید که قبلاً شنیده باشید! اگر لهجه‌ای دارید و طی مدت طولانی در هر مکان و زمان اعم از خانواده و جامعه و محیط‌های رسمی و غیررسمی در شهرتان آن را شنیده‌اید، الان برای آن که بخواهید فارسی را به شکل رسمی حرف بزنم، قطعاً نیازمند این هستید که گوش‌هایتان پر شود از جملات و اشعار و صحبت‌هایی که بدون لهجه و رسمی است.

۲- کتاب صوتی

اگر شنیدن اخبار برایتان چندان خوشایند نیست و حوصله ندارید خود را هر روز در معرض اخبار آن هم از نوع بد آن قرار دهید، می‌توانید از کتاب‌های صوتی استفاده کنید که هم دانسته‌های خود را بالا می‌برید و هم با پرشدن گوشتان از لهجه رسمی و معیار سریع‌تر به سطح موردنظرتان می‌رسید.
برای مدیریت و کنترل لهجه می‌توانید از وب‌سایت‌های معتبر و یا اپلیکیشن‌هایی که کتاب‌های صوتی را از گویندگان حرفه‌ای برای تهیه کتاب‌های صوتی استخدام می‌کنند، دریافت کرده و استفاده کنید.

۳- در سخنرانی‌ها شرکت کنید

برای اینکه بیشتر بتوانید در معرض لهجهٔ رسمی‌تر قرار بگیرید در سخنرانی‌ها و سمینارهای حضوری یا آنلاین شرکت کنید. خوب به شیوهٔ صحبت‌کردن افراد دقت کنید و سعی کنید همان شیوه را تقلید کنید.

۴- صدایتان را ضبط و مقایسه کنید

زمانی که به کتاب‌های صوتی یا گویندگان اخبار گوش کردید و یا یک سخنرانی در یک سمینار یا وبینار را مشاهده کردید، باید سعی کنید از آن‌ها تقلید کنید. برای اینکه ببینید تقلیدهای شما موفقیت‌آمیز بوده یا خیر صدای خودتان را ضبط کنید.
این کار را در بازه‌های مشخصی مثلاً هر روز و یا هر چندروز یکبار انجام دهید تا بتوانید میزان موفقیت خود را در از بین بردن لهجه به درستی بسنجید.
شاید بشود گفت درصد زیادی از لهجه‌های فارسی بحث اعراب‌گذاری (اَ اُ اِ اَ) است. پیدا کنید شما در لهجه خودتان اعراب را چگونه قرار می‌دهید و در زبان معیار این امر به چه صورت است؟ مثلاً اصفهانی‌ها به اَز میگونید اِز! .
به همین سادگی ! اصلاح اعراب ها با هر بار صحبت کردن و توجه به کلماتی که اعراب آن ها را متفاوت از لهجه معیار و رسمی مد نظر ادا می‌کنید، گام بزرگی در بهبود لهجه‌تان برداشته‌اید.

۵- نقل مکان کنید

اگر در محلی که زندگی می‌کنید همه لهجهٔ مشابه شما را دارند حتی متوجه لهجه‌ داشتن خود به هنگام صحبت کردن هم نخواهید شد.
یکی از بهترین روش‌هایی که می‌توان کنترل و مدیریت لهجه را سریع تر و مؤثر تر انجام داد، نقل مکان کردن است.
اگر امکانش برایتان فراهم است نقل مکان کنید و به محیطی بروید که بیشتر به لهجهٔ رسمی نزدیک است. بیشتر در محیط‌هایی باشید و خود را در معرض محیط ها و صحبت با اشخاصی قرار دهید که مجبور باشید رسمی صحبت کنید تا لهجهٔ شما هم کم کم به لهجهٔ رسمی نزدیک‌تر شود.
به همین سادگی ! اصلاح اعراب ها با هر بار صحبت کردن و توجه به کلماتی که اعراب آن ها را متفاوت از لهجه معیار و رسمی مد نظر ادا می‌کنید، گام بزرگی در بهبود لهجه‌تان برداشته‌اید.

۶- کتاب بخوانید

بسیاری از افرادی که لهجه دارند و به دنبال از بین بردن لهجه خود هستند بیشتر در استفاده از کلمات مشکل دارند. زمانی که کمی در مدیریت لهجهٔ خود پیشرفت کردید کتاب‌هایی بخوانید که به شما کمک کند دایره لغاتتان بیشتر شود.
اصولاً در هر لهجه و خیلی وسیع‌تر در هر گویشی کلمات ، اصطلاحات و عباراتی وجود دارد که استفاده از آن در زبان رسمی و معیار رایج و پسندیده نیست.
کما این که استفاده از آن ها برای مخاطب شما نامفهوم بوده و تازه باید برایش توضیح دهید معنا و مفهوم این عبارت یا اصطلاح چیست !
لذا کتاب خواندن به ویژه کتاب هایی که شخص با معیار لهجه رسمی آن را نوشته باشد به شما کمک می‌کند تا استفاده از اصطلاحات رایج تر و قابل فهم برای مخاطب عام را یاد بگیرید . و بتوانید در مدیریت لهجه‌تان کاربرد کلمات و اصطلاحات را نیز لحاظ کنید.
به همین سادگی ! اصلاح اعراب ها با هر بار صحبت کردن و توجه به کلماتی که اعراب آن ها را متفاوت از لهجه معیار و رسمی مد نظر ادا می‌کنید، گام بزرگی در بهبود لهجه‌تان برداشته‌اید.

۷- آرام صحبت کنید

هیچ اصراری به تند و سریع صحبت کردن نیست. اگر سرعت صحبت کردن خود را کمتر کنید خیلی بهتر می‌توانید روی مدیریت لهجهٔ خود تمرکز کنید. آرام صحبت کردن باعث می‌شود خیلی سریع‌تر موفق به از بین بردن لهجهٔ خود شوید.
باید تأکید کرد که استفاده از لهجه در سخنرانی همیشه هم بد نیست. استفاده از لهجه برای زمانی که می‌خواهید با مخاطب احساس نزدیکی و صمیمیت بیشتری داشته باشید و یا اینکه برای یخ‌شکنی در فضای سخنرانی گزینه بسیار مناسبی است.
و گاهی می‌توان آن را به عنوان چاشنی در بازگویی یک طنز ، شعر ، حکایت یا ضرب المثل استفاده کرد.ولی این استفاده نباید به کل سخنرانی شما تزریق شود چرا که تمرکز مخاطب گرفته شده ، خود سخنران جدی گرفته نمی‌شود و صرفاً می‌توان برای ایجاد یک حال و هوای متفاوت در سخنرانی این ابزار استفاده کرد.
در مجموع اگر ما بتوانیم سه ویژگی گوش دادن‌ درست ، حافظه شنیداری و نحوه بیان را تقویت کنیم، بدون شک می‌توانیم هر لهجه‌ای را فرابگیریم؛ و به هیچ عنوان فراموش نکنید که این کار حداقل یک بازهٔ چند ماه زمان می‌برد.و نیاز به تمرین‌های روزانه و مستمر است. شاید یک لهجه سال‌ها در زبان شما جا خوش کرده باشد؛ اما اگر تمرینات آگاهانه باشد خیلی سریع‌تر می‌توان کنترل و مدیریتش کرد!
شما بگویید آیا موقعیت‌هایی بوده است که به‌خاطر لهجه سخنان شما جدی گرفته نشده و یا شما را در موقعیت ناراحت‌کننده‌ای قرار داده باشد؟ برای رفع چنین مشکلی چه اقدامی انجام دادید؟

سخن آخر

فراموش نکنید؛ با وجود اینکه کنترل لهجه در سخنرانی بسیار مهم است، اما این موضوع چیزی از اهمیت محتوای سخنرانی و توجه به بار علمی مطالب نمی‌کاهد. چه بسا برخی از  سخنرانان معروف توانسته‌اند حتی با وجود لهجه مورد استقبال قرار بگیرند؛ زیرا در ابعاد دیگر سخنرانی خود بسیار موفق و قدرتمند عمل کرده‌اند و کفه دیگر این ترازو را سنگین کرده‌اند.