طراحی سخنرانی و پیکربندی سخنرانی
اگر بهترین مطالب را جمع آوری کنید اما برای ارائه آن ها قالب و پیکربندی در نظر نگیرید مثل این است که بهترین مواد غذایی را فراهم کرده‌اید اما آنها را داخل تشتی پلاستیکی ریخته و مقابل مهمان خود گذاشته‌اید. بنابراین بسیار مهم است که به قالب‌بندی یا پیکربندی سخنرانی خود، توجه ویژه داشته باشید
برای طراحی و پیکربندی سخنرانی میدانید باید چگونه اقدام کنید؟
شاید شما هم اشخاصی را دیده‌اید که در زمینه خاصی، تسلط و یا تخصص کافی را دارند اما در بیان آن، دچار مشکل می‌شوند. و یا این که در هنگام شرح دادن، با این که از تسلط کافی برخوردارند لیکن در اصطلاح نمی‌توانند لبّ مطلب را برسانند و در انتها، مطالب زیادی دستگیر شنوندگان نمی‌شود.
در حقیقت، سخنرانی با در اختیار داشتن بهترین محتواها و مطالب، اما با گفتار و بیانی نامناسب و بدون قالب، محکوم به شکست خواهد بود.
بهترین محتوا در سخنرانی اگر با طراحی و پیکربندی سخنرانی درست همراه نشود، محکوم به شکست است
محمد پیام بهرام پور مدرس سخنرانی، در کتاب مشهور جعبه ابزار سخنرانی می‌نویسد: اگر بهترین مطالب را جمع آوری کنید اما برای ارائه آنها قالب و پیکربندی سخنرانی در نظر نگیرید مثل این است که بهترین مواد غذایی را فراهم کرده‌اید اما آنها را داخل تشتی پلاستیکی ریخته و مقابل مهمان خود گذاشته‌اید. بنابراین بسیار مهم است که به قالب‌بندی یا پیکربندی محتوای سخنرانی خود، توجهی ویژه داشته باشید.
پیکربندی سخنرانی چیست؟
منظور از پیکربندی سخنرانی و یا قالب‌بندی در سخنرانی، داشتن چیدمان و ترتیبی مشخص برای مطالب است. این چیدمان باید طوری باشد که محتوای سخنرانی را برای مخاطبان، به آسانی قابل درک کند.
در تحلیل‌های زیادی که از سخنرانی‌ها انجام دادم، متوجه شدم که محتوای سخنرانی‌هایی که دارای پیکربندی مشخص هستند، در حافظه مخاطبین ماندگارترند.
سخنرانی هایی که پیکربندی و طراحی دارند، در ذهن مخاطب ماندگارتر هستند.
علاوه بر آن، داشتن بخش‌های مجزا (پیکربندی ) در سخنرانی، به سخنران کمک میکند تا مطالب را فراموش نکرده و از مسیر اصلی خارج نشود.
طراحی و پیکربندی سخنرانی، کمک میکند تا مطالب فراموش نشود و در ذهن شنونده باقی بماند
سخنران های حرفه‌ای، با توجه به موضوع پیکربندی سخنرانی خود و همچنین زمانی که در اختیار دارند، از پیکربندی‌های مختلف و متنوعی در سخنرانی خود استفاده می‌کنند. نکته‌ی حائز اهمیت این است که حتماً قالبی مشخص برای سخنرانی داشته باشیم و تا حد ممکن نیز در طراحی آن، خلاقیت به خرج دهیم.
ساختاری ساده در پیکربندی سخنرانی
باید به یاد داشته باشیم که هرگز نمی‌توان ادعا کرد برای سخن گفتن (به صورت انفرادی و یا در جمع ) فرمولی ثابت و بدون تغییر وجود دارد (هر چند تاکنون فرمول‌ها و ساختارهای بسیاری عنوان شده‌اند ). چرا که سخن گفتن یک هنر است و هرگز نمی‌توان برای هنر، ساختاری ثابت مطرح کرد. لیکن اگر بخواهم به یک روشی ساده و متداول برای نحوه پیکربندی سخنرانی اشاره کنم، ترجیح می‌دهم روشی را عنوان کنم که خودم هم بسیار زیاد از آن استفاده کرده‌ام:
ساده ترین ساختار در طراحی و پیکربندی سخنرانی:
اول: مقدمه
دوم: بخش اصلی
سوم: نتیجه گیری
| مرحله | عنوان | آن چه باید بگویید |
| ۱ | مقدمه | بگویید در مورد چه چیزی می‌خواهید صحبت کنید. |
| ۲ | بخش اصلی | آن‌چه در مقدمه قول داده‌اید را شرح دهید. |
| ۳ | نتیجه‌گیری | خلاصه مطالب گفته شده را تکرار کنید. |
یک نکته بسیار مهم را فراموش نکنید :مقدمه و نتیجه گیری را با دقت بیشتری آماده کنید. چراکه بیشترین توجه مخاطبین در این دو بخش خواهد بود. بنابراین جملات کلیدی و تأثیر گذارتان را در این دو بخش تکرار کنید.
پیشنهاد می کنم که مقاله چطور متن سخنرانی خود را بنویسیم؟ را مطالعه کنید
اهمیت پیکربندی سخنرانی
پیکربندی سخنرانی؛ سناریوی اجرا و ارائه سخنرانی است. در این سناریو، سخنران هم به عنوان کارگردان و هم به عنوان بازیگر ایفای نقش میکند!
سخنران در هنگام طراحی و پیکربندی سخنرانی، برای روند اجرای سخنرانی خود برنامه‌ریزی کرده و دقیقا مشخص می‌نماید که سخنرانی را چگونه و با چه مطالبی شروع کرده، در بدنه سخنرانی خود از چه محتوایی استفاده کند و سخنرانی خود را نیز چگونه و با چه مطالبی به پایان برساند.
موضوع پیکربندی سخنرانی بسیار با اهمیت است چراکه حتی اگر سخنران در زمینه موضوع سخنرانی دانش، آگاهی و تحصیلات بالایی داشته باشد، اما نتواند آن را به صورت دسته‌بندی شده و با ساختار به دیگران ارائه دهد یا آموزش دهد، آن حجم از دانش برای همیشه فقط در ذهن خودش می‌ماند و هیچ کمکی به رشد دیگران نخواهد کرد!
پیکربندی سخنرانی و مدیریت زمان
مسئله پیکربندی سخنرانی؛ کمک بزرگی به مدیریت زمان سخنران نیز میکند، دقیقا مانند وقتی که برای یک سفر برنامه‌ریزی می‌کنید که چه ساعتی از کجا حرکت کنید، از چه وسیله و کدام مسیر استفاده کنید، چه زمانی در میانه راه استراحت کنید؛ از کدام مکان‌ها بازدید کنید و در نهایت چه زمانی به کدام مقصد برسید!
بنابراین پیکربندی سخنرانی موجب می‌شود، سخنران از پراکنده‌گویی و اتلاف وقت به دور باشد و حداکثر استفاده را از زمان خود ببرد. همچنین پیکربندی باعث می‌شود مطالب با نظم و ترتیب گفته شود و مخاطب دچار سردرگمی نشود و سخنران نیز دچار فراموشی مطالب نشود.
پیکربندی سخنرانی نوعی چیدمان و دسته‌بندی است که باعث می‌شود مطالب هم در ذهن مخاطب و هم در ذهن خود سخنران ماندگار شوند.
روش‌های پیکربندی سخنرانی
سخنرانان حرفه‌ای، با توجه به موضوع سخنرانی خود و همچنین زمانی که در اختیار دارند، از پیکربندی‌های مختلف و متنوعی در سخنرانی خود استفاده می‌کنند. نکته‌ی حائز اهمیت این است که حتماً قالبی مشخص برای سخنرانی وجود داشته باشد و تا حد ممکن نیز در طراحی آن، خلاقیت به خرج داده شود.
با وجود اینکه فرمول‌ها و ساختارهای متنوعی برای پیکربندی سخنرانی ارائه شده‌است اما فراموش نکنید که هرگز نمی‌توان ادعا کرد فرمولی ثابت و بدون تغییر برای این کار وجود دارد زیرا با توجه به نوع سخنرانی و مخاطبان شرایط هر سخنرانی متفاوت خواهد بود.
اما می‌توان به یک روش ساده، متداول و کلی که برای نحوه پیکربندی همه سخنرانی‌ها کاربرد داشته باشد، اشاره کرد:
استفاده از فرمول ABCC برای پیکربندی سخنرانی
متخصصان روش‌ها و فرمول‌های مختلفی برای پیکربندی سخنرانی ارائه کرده‌اند، متداول‌ترین آنها فرمول ABCC است که نخستین بار توسط سخنران مشهور مالزیایی « آکاش کاریا» در کتاب « How to Deliver a Great TED Talk » برای سخنرای‌های تد معرفی شد. بر طبق این فرمول، هر سخنرانی باید دارای چهار گام کلی باشد:
جلب توجه (Attention Grabbing)
بخش اعظم جلب توجه مخاطب در هنگام شروع سخنرانی انجام می‌پذیرد. اگر سخنران شروع خوبی نداشته باشد به احتمال زیاد به سختی می‌تواند در ادامه هم قدرتمند ظاهر شود و آن را جبران کند.
به کمک روش‌هایی همچون داستان، طرح پرسش، آمارهای جالب توجه، کار عملی و حتی استفاده از طنز در ابتدای سخنرانی، می‌توان نظر مخاطبان را در همان لحظات اولیه جلب نمود. زیرا اکثر مخاطبان با برداشت‌های اولیه‌ای که از سخنران دارند در در نخستین لحظات یک سخنرانی، ارزیابی و قضاوت سخنران را آغاز می‌کنند. این نکته را فراموش نکنید که شروع سخنرانی بسیار در جلب توجه مخاطب موثر است.
مقاله چطور شروع سخنرانی خوبی داشت؟ را حتما بخوانید.
بدنه اصلی (Body)
متن سخنرانی، بدنه اصلی سخنرانی است. با وجود اینکه قرار نیست شما سخنرانی خود را از روی متن بخوانید و تنها به کمک یادآورها و اسلایدها به ارائه سخنرانی می‌پردازید. اما نوشتن یک متن سخنرانی کامل و جامع از نکات ضروری هر سخنرانی به شمار می‌رود.
متن سخنرانی مانند یک نقشه راه، مسیرهای رسیدن به اهداف سخنرانی را ترسیم میکند. هرچه متن سخنرانی خود را کامل‌تر بنویسید، داده‌های بیشتری در اختیار دارید که می‌توانید از همه یا بخشی از آن برای ارائه سخنرانی خود استفاده کنید.
همچنین متن سخنرانی در هنگام تمرین سخنرانی مورد استفاده قرار می‌گیرید. متن سخنرانی در نهایت توسط ابزارهایی همچون فیلم، صوت و اسلاید به صورت خلاصه شده و در قالب یک محتوای قابل ارائه درمی‌آید.
دوست دارید سخنرانی خود را از روی متن بخوانید؟!
نوشتن متن سخنرانی
نوشتن یک مهارت است؛ که از آن در کنار صحبت کردن به عنوان یک مهارت ارتباطی یاد می‌شود. با نوشتن متن سخنرانی زمینه را برای تقویت این مهارت فراهم می‌کنید. شاید لازم باشد در آینده مقاله‌ای را در رابطه با موضوع سخنرانی خود بنویسید یا یک کتاب تالیف کنید. بنابراین از موقعیت‌های مختلف برای تقویت این مهارت کمک بگیرید.
در متن سخنرانی گزارشی از تحقیقات و دستاوردهای خود را به صورت دقیق و دسته‌بندی شده می‌نویسید. هر متن سخنرانی سه بخش اصلی دارد: مقدمه، بدنه اصلی(که شامل عناوین و زیر عنوان‌های مختلف است) و نتیجه‌گیری. برای آنکه متن سخنرانی منسجم‌تر باشد، بهتر است ابتدا بدنه اصلی را بنویسید و سپس به سراغ نوشتن مقدمه و نتیجه‌گیری بروید.
سخت‌ترین مرحله نوشتن متن سخنرانی، شروع کار است! شاید به دلیل این که انباشته‌ا‌ی از اطلاعات در ذهن خودتان دارید، نمی‌دانید باید از کجا شروع به سخن گفتن بکنید و کمی سردرگم بشوید. در قدم اول بدون در نظر گرفتن پیکربندی سخنرانی و کمک روش بارش فکری هرچی را که میدانید روی کاغذ بیاورید.
در مرحله بعدی پیشنهاد می‌شود در برگه‌ای جداگانه فقط عنوان های اصلی و کلی را بنویسید، بدون آنکه متنی برای هر عنوان نوشته شود، سپس ببینید هر عنوان می‌تواند به چند زیر عنوان تقسیم شود یا نه؟ و زیر عنوان های مناسب را هم بنویسید.
اکنون به هر عنوان یا زیرعنوان مانند یک سوال نگاه کنید و سعی کنید با توجه به متنی که از طریق بارش فکری تهیه کرده‌اید به آنها پاسخ دهید. هنگام نوشتن متن مربوط به هر عنوان، این سه گام را هم لحاظ کنید:
طرح موضوع(چه چیزی)
دلایل یا روش‌های پدیدآمدن موضوع(چرا)
راه‌حل، نقشه راه یا ارتباط آن موضوع با هدف سخنرانی(چطور)
ویرایش و تصحیح متن سخنرانی
اگر هنگام پیکربندی سخنرانی و بدنه اصلی سخنرانی بتوانید به سوالات زیر پاسخ درست و کامل بدهید، متنی دقیق و کامل نوشته اید. حتی پیشنهاد می‌شود؛ پس از نوشتن متن سخنرانی نیز با توجه به این سوالات چندین بار آن را بازخوانی و تصحیح کنید:
۱- چه کاری را انجام داده ام؟
۲- چه هدفی داشتم؟
۳- در جستجوی چه چیزهایی بودم؟
۴- از چه مواد،ابزاری یا روش‌هایی استفاده کردم؟
۵- چگونه از مواد، ابزار و روش‌ها استفاده کردم؟
۷- آیا هر جمله یا هر پاراگراف:
جهت رسیدن به اهداف سخنرانی نوشته شده است؟
در مخاطب هیجان و انگیزه ایجاد میکند؟
مخاطب را متقاعد یا سرگرم میکند؟
به موضوع سخنرانی مرتبط است؟
۸- چه اتفاقی افتاد و چه چیزهایی را مشاهده کردم؟
۹- چه چیزهایی را به دست آوردم؟
۱۰- دستاوردهای من چه کاربردهایی می‌تواند داشته باشد.
۱۱- در سخنرانی خود از گفته‌ها و یافته‌های چه کسانی استفاده کردم؟
۱۲- آیا از داستان، تمثیل، تصویرسازی و طنز به اندازه کافی استفاده کرده‌ام؟
۱۳- آیا طبقه بندی و ترتیب موضوعات را رعایت کرده‌ام؟
۱۴- آیا برای هر موضوع تاریخچه(گذشته، حال، آینده) کوتاهی ترسیم کرده‌ام؟
جمع بندی(Conclusion)
پایان سخنرانی زمان جمع‌بندی و نتیجه‌گیری است. در لحظات پایانی یک سخنرانی مخاطبان به اندازه کافی آمادگی کسب کرده‌اند تا سخنران ضربه نهایی و هدف اصلی سخنرانی خود را ارائه دهد. اگر روایت یا داستانی را در سخنرانی خود داشته‌اید، الان نوبت سکانس آخر داستان و نتیجه‌گیری نهایی است. سوالی که در واپسین دقایق یک سخنرانی ذهن مخاطب را به خود مشغول میکند این است که الان باید چه اتفاق خارق‌العاده‌ای در درون من رخ دهد؟
چه چیز منحصربه‌فردی یادگرفتم؟ بنابراین این شما هستید که باید با پاسخ درست به چنین سوالاتی این حس را در مخاطب ایجاد کنید که گوش دادن به این سخنرانی به سود او بوده‌است. فراموش نکنید؛ اگر در این زمان مطلب جدیدی به ذهنتان رسید هرگز آنها را مطرح نکنید. همچنین حتما با یک جمله مشخص کنید که الان زمان پایان سخنرانی و حرف آخر است.
هنگام نتیجه‌گیری و جمع‌بندی نهایی بد نیست به شروع سخنرانی نیز اشاره کنید، و خلاصه‌ای از صحبت‌های خود را مرور کنید. همچنین هدف سخنرانی را یکبار دیگر بصورت کامل شرح دهید و نتایج صحبت‌های خود را یکی یکی عنوان کنید.
دعوت به اقدام واضح (Clear Call to Action)
هدف اصلی و نهایی سخنرانی شما باید بصورت یک کار عملی و اقدام آگاهانه دربیاید. دعوت به اقدام یعنی اینکه از مخاطب بخواهیم که عملی را در جهت اهداف سخنرانی انجام دهد.
کاری که برای دعوت به اقدام مخاطب در نظر می‌گیرد باید عملی، قابل اجرا و متناسب با موضوع سخنرانی باشد. برای تعیین یک اقدام، از روش‌های جالب و خلاقانه بهره بگیرید، تا انگیزه بیشتری برای مخاطب ایجاد کند. حتی می‌توانید دعوت به اقدام را به صورتی طراحی کنید که مخاطب بخشی از آن کار را در همان جلسه سخنرانی انجام دهد.
دعوت به اقدام زمانی اهمیت ویژه پیدا میکند که شما مجبور می‌شوید الزاما مطالبی را در سخنرانی مطرح کنید که موجب تغییر در مخاطبان شود، به همین منظور خودتان را جای مخاطبین قرار می‌دهید و همه چیز را از دریچه نگاه او می‌بنید.
همین حالا!
برای آنکه در نوشتن متن و پیکربندی سخنرانی مهارت کسب کنید، همین حالا دست به قلم شوید. خلاصه یک کتاب یا فیلم، یا حتی یک رویداد یا خاطره را با تمام جزئیات بنویسید. با این کار دایره واژگان شما نیز به تدریج گسترده‌تر می‌شود.
