دوران زندگی در کودکی و نوجوانی همیشه جزو بهترین، شادترین و بامزه ترین دوران ها برای زندگی انسان بوده است. اکثریت افراد حتی در سن بزرگسالی در کنار تمام سختی ها و مشکلاتی که برای زندگی دارند، گاهی با یاد کردن از دوران خوش کودکی لحظه ای لبخند بر کنج لبشان می نشیند و یادآوری آن دوران برایشان جذابیت به خصوصی دارد. با این وجود آرزوی هر پدر و مادری است که فرزندشان هم در کودکی بهترین دوران را تجربه کند.
چگونه استعداد کودکان و نوجوانان را شکوفا کنیم؟
مهم ترین مسئله ای که وجود دارد اهمیت دادن به اخلاق، رفتار و عملکرد و استعداد کودکان و نوجوانان در سنین حساس مربوط به خود می باشد. رفتارهایی همانند شاد بودن و شاد زیستن قابل یاد دادن نیست که بتوانید به فرزند خود بیاموزید یا اینکه برایش به ارث بگذارید. و حتی شکوفا شدن استعداد کودکان و هوش آنها هم نباید بدون توجه به علائقشان باشد. بنابراین تنها وظیفه ای که والدین می تواند در قبال فرزند خود داشته باشد، فراهم آوردن بستر و امکاناتی است که بتواند منجر به خوشبختی و شاد زیستن فرزند شود.
شکوفا شدن استعداد کودکان و نوجوانان همواره به مرور زمان و بر اساس برخی فعالیت ها و رفتارهایی که با توجه به شرایط برای آنها پیش می آید، شکل می گیرد. اگر کمی به گذشته فرزندتان نگاهی بیندازید، متوجه می شوید که بیشتر به چه فعالیت هایی عکس العمل و علاقه نشان داده اند و از این طریق می توانید پی به استعداد آنها ببرید.
شکوفا شدن استعداد در سن کم چه مزیتی دارد؟
شکوفایی هوش و کشف استعداد کودکان و نوجوانان هر چقدر که در سنین پایینتر باشد، می تواند منجر به نتیجه بهتری شود زیرا این عمل باعث می شود، علاوه بر اینکه رفتار آن ها هم از نظر روحی و هم از نظر روانی تقویت شود حتی دیدگاه آنها نیز درمورد آینده و شغل و فعالیتی که برای انجام آن از خود استعداد نشان داده اند نیز ، سریع تر شکل بگیرد. بنابراین هر انسانی از بدو تولد با هوش و استعداد خاصی به دنیا می آید که در سنین کودکی وظیفه والدین می باشد تا درک درستی نسبت شکوفا شدن استعداد و هوش فرزند خود داشته باشند.
مزیت‌های شکوفایی استعداد کودکان
اینکه در سنین کم به هوش و استعداد کودکان و نوجوانان اهمیت داده نشود، باعث عقب ماندگی آنها نسبت به زندگی و آینده می شود. اما در صورتی که استعداد های فردی فرزند از طرف خانواده به درستی تشخیص داده شود باعث روشن شدن مسیر زندگی آنها و تصمیم گیری بهتر برای آینده شان می شود. زیرا اکثر اوقات، نیاز دارند تا مسیری را انتخاب کنند و راهی را در پیش بگیرند که قبلاً توسط اطرافیانش تجربه نشده و برای آنها کاملا تازگی دارد. بنابراین اگر هوش و استعداد کودک و نوجوان از قبل، توسط خانواده به درستی تشخیص داده شود برای او چراغ راهی می شود تا به درستی بتواند مسیر آینده را انتخاب کند و راحت تر با اطمینان بیشتر به اهداف خود برسد.
خانواده باید به پیدا کردن استعداد کودکان کمک کنند!
همه پدر و مادرها دوست دارند فرزندشان باهوش و با استعداد باشد. بنابراین وقتی کودک و و نوجوان در مرحله ای از زندگی در زمینه ای هوش و استعداد خود را نشان میدهد، به این معنی نیست که کودک می تواند استعداد درخشانی داشته باشد. زیرا یک کودک با استعداد کسی است که از نظر تمام جنبه ها و به دست آوردن مهارت ها از سن خود جلوتر باشد بنابراین کودک با استعداد معمولا از تمام جنبه های پیشرفته تر نسبت به کودکان دیگر برتری دارد.
بنابراین خانواده ها نباید با نشان دادن استعداد کودکان‌شان در یک زمینه آنها را رها کرده و به حال خود بگذارند بلکه باید سعی کنند هوش و استعداد کودکان را در زمینه های متفاوت بسنجند و درک کنند.
ویژگی کودکان با استعداد
کودک باهوش و با استعداد در مقابله با موقعیت و رفتارهای غیر معمول احساس راحتی می کند و به راحتی با شرایط خو می گیرد. او از هر گونه بازی فکری لذت می برد و حتی میتواند بسیاری از مسائل سخت و پیچیده را به راحتی حل کند. کودک باهوش و با استعداد سریع یاد می گیرد، تجزیه و تحلیل می کند و می تواند مسائل یاد گرفته را در زندگی شخصی خود یا برای دیگران به کار برد.
مشکلات درک نکردن کودکان
اگرچه هوش و استعداد کودکان و نوجوانان می تواند بسیارمفید باشد. ولی ممکن است این رفتار توسط والدین یا سایرافراد به درستی درک نشود و آن را به یک دردسر بزرگ تبدیل کند. ممکن است رفتارهایی که کودک و نوجوان از روی هوش و استعداد خود انجام می دهد برای والدین قابل درک نباشد بنابراین والدین، فرزند خود را به درستی درک نمی‌کنند و فرزند هم نمیتواند درکی از اهمیت ندادن والدین نسبت به رفتار خود داشته باشد. به این ترتیب ممکن است کودک باهوش و با استعداد فردی درونگرا و منزوی شود.
نمی توان گفت که چنین مشکلی ممکن است یک دردسر بزرگ تلقی شود اما در این صورت یک کودک باهوش و با استعداد تنهایی را ترجیح می دهد و در دوره ای از زندگی که مشغول خلق کردن و افزودن تجارب به استعداد های خود است منزوی و گوشه گیرمی شود.
بخشی از استعدادهای انسان ذاتی و بخش دیگری اکتسابی است!
انسان ها با استعداد و توانایی های خاصی پا به دنیا میگذارند، که به مرور زمان بخشی از این استعدادها توانایی های ذاتی و بخش دیگری اکتسابی است که به آن اضافه می شود. وقتی کودکی به دنیا می آید از اینکه بخواهد استعداد خود را نشان دهد کاملا ناتوان است اما به تدریج هر کودکی میتواند علاقه مندی های خود را در رفتار خود نشان دهد.
ممکن است کودک استعداد خاصی در نقاشی، خوشنویسی، ورزش کردن، تعمیرکاری و… داشته باشد. اما همه این رفتارها و رفتارهایی که در ادامه بیان می کنیم می تواند نشانه هایی باشد که پدر و مادر بر اساس آن هوش، استعداد کودکان خود را کشف و شکوفا کند. و همین پیدا کردن استعداد فرزند میتواند نقش مهمی در امور زندگی او مانند انتخاب مسیر زندگی، انتخاب رشته تحصیلی، انتخاب شغل و… داشته باشد.
رفتار والدین با این کودکان چگونه باشد
باید تمام رفتار و کارهای کودک و نوجوان خود را زیر نظر داشته و مورد بررسی قرار دهید
ریشه اصلی هوش و استعداد کودکان و نوجوانان درواقع در برخی از کارها و رفتارهایی که به صورت روزانه از خود نشان می دهند، قرار می گیرد. برای اینکه بدانید کودک خود به چه چیزهایی علاقه عمیق تری داشته است می توانید به عقب برگردید و روزهای گذشته را بررسی کنید. بالاخره در زندگی هر کودک روزهایی وجود دارد که با دنبال روی فعالیت ها و رفتارهای خاصی سپری شده است.
گاهی هم ممکن است بیشترعلایق و استعداد کودکان از طرف والدین به ارث به آنها برسد، که یا به راحتی فراموش می شوند یا بیش از اندازه مورد توجه قرار می گیرند که در این میان ممکن است استعدادهای دیگر کودک به چشم نیاید. بنابراین در این مورد باید به دنبال استعدادهایی باشید که کودک را هیجان زده می کند و با انجام آنها حس شادی و خوشحالی وجود آنها را فرا میگیرد.
سعی کنید با فرزند خود درمورد استعداد و علائقش حرف بزنید
استعداد کودکان میتواند نسبت به داشتن هوش و خلاقیت متفاوت باشد. اکثر انسانها در گذرزمان هیچ وقت نمی توانند استعداد خود را به درستی کشف کنند. در صورتی که ممکن است استعداد کاملاً واضح و صریح باشد ولی باز هم نتوانیم آن را تشخیص دهیم. بنابراین حرف زدن با کودک خود در مورد استعداد و علائقش می تواند روش خوبی برای شکوفایی استعدادهایش باشد.
از آنجایی که کودکان و نوجوانان به اندازه ای بزرگ نشده اند که بتوانند به صورت صریح در مورد هوش، استعداد و علائقشان حرف بزنند می توانید با استفاده از طرح سوال هایی، آنها را به چالش بکشید و رفتارهای آنها را نسبت به کاری که انجام می دهند بسنجید.
به طور مثال می‌توانید پس از انجام کار یا فعالیت مورد نظرشان، از آنها بخواهید که در مورد احساسشان نسبت به آن کار برای شما بگویند؟ یا اینکه چرا همچین احساسی را داشته اند؟ و حتی اینکه انجام چه کاری را بیشتر از همه دوست دارند؟
با سوال زیاد، کودک را تحت فشار قرار ندهید!
اما مراقب باشید که با پرسیدن سوال های بسیار، کودک را تحت فشار قرارندهید و به صورت تدریجی و با سوال های کوتاه به درک درستی از آنها برسید. کودکان و نوجوانان دوست دارند رفتارهای خود را نسبت به فعالیتی که انجام می‌دهند به خوبی بیان کنند. بنابراین به چالش کشیدن آنها باعث می شود که هوش، استعداد و علاقه خود را بهتر برای شما توصیف کنند.
پس والدین باید رفتارهای کودک خود را زیر نظر بگیرد تا راحت تر بتواند استعداد کودکان را کشف کنند.
اجازه بدهید کودکان و نوجوانان خودشان مسیر زندگی را انتخاب کنند
هر انسانی نیازمند است که خودش مسیر زندگی را انتخاب کند و چالش ها و مشکلات پیش رو را تجربه کند. بنابراین باید به او اجازه بدهید که نقش اصلی در انتخاب مسیر زندگی خودش باشد و کاری را که دوست دارد انجام دهد. اما این بدان معنی نیست که کودک را تمام و کمال به راه خود بگذارید، بلکه باید فضای لازم برای تصمیم‌گیری را فراهم کنید و از او کاملاً حمایت کنید.
شما باید در مسیر پیش رویش آنچه را که به نفع و صلاح باشد به او پیشنهاد بدهید ولی او را مجبور به انجام کاری نکنید.
به طور مثال می توانید فرزند خود را در کلاس‌های هنری، ورزشی ، موسیقی و… ثبت نام کنید. تا در میان آنها هوش، استعداد کودکانتان مشخص شود و خودش انتخاب کند که در کدام زمینه راحت تر است و دوست دارد آن را ادامه دهد. بنابراین والدین باید علاوه بر اینکه مسیر زندگی فرزند خود را به دست خودش می سپارند ، در طول مسیر نیز باید حمایت کاملی از آنها داشته باشند تا دچار گمراهی و سردرگمی نشوند.
کودکان را بیشتر، هنگام بازی کردن مورد بررسی قرار دهید
به جای تذکر دادن به فرزندانتان در هنگام بازی کردن و انجام فعالیت های مختلف، اجازه دهید که خودش تصمیم بگیرد چه کاری را می خواهد انجام دهد. او را زیر نظر بگیرید و ببینید در هر لحظه در حال انجام چه فعالیتی می باشد. چگونه نقاشی می کشد؟ چگونه برای خود داستان می گوید؟ چگونه با وسایل سرگرمی اش کار میکند؟
باید رفتار فرزند خود را بررسی کنید تا متوجه شوید که فرزندتان چگونه شخصیتی دارد. کودکان هوش، استعداد و توانایی های خود را بیشتر با بازی های خود نشان می دهند. بدین صورت می توانید متوجه شوید که کودک شما تنهایی را دوست دارد؟ یا اینکه در میان جمع باشد؟ دوست دارد هنگام بازی کردن دائما در حال تحرک باشد؟ یا اینکه گوشه ای بنشیند و بازی کند؟
تمامی این بررسی ها و مشاهدات به شما کمک می کنند که هوش، استعداد و توانایی فرزندتان را بهتر درک کنید.
علاقه و توانایی فرزند خود را در نظر بگیرید و از او حمایت کنید
بسیار دیده ایم که والدین فکر می کنند چون فرزند آنها سن کمی دارد پس توانایی کمی را در تصمیم گیری دارا می باشد و متوجه خیلی چیزها نمی شوند. اما کودکان نیاز دارند تا شما به آنها فرصت دهید که خودشان درست و غلط را از همدیگر تشخیص دهند. زیرا آنها نمی دانند چه استعدادهایی دارند ولی به زودی یاد میگیرند. پس بهتر است که کودک را تحت فشار قرار ندهید و به او چیزی را که دوست ندارد اجبار نکنید. ولی اگر حس می کنید راهی که انتخاب کرده، اشتباه است یا ممکن است خطری برای او داشته باشد می توانید او را به مسیر درست هدایت کنید.
به استعداد کودکانتان اهمیت زیادی بدهید
این را بدانید که فرزند شما به خاطر علاقه و شور و اشتیاقی که نسبت به والدین خود دارد ممکن است کارها و فعالیت هایی را که استعداد بسیار زیادی در آنها دارد، کنار بگذارد، اگر و تنها اگر بداند که به او توجه ندارید و اهمیت نمی دهید.
بنابراین والدین وظیفه دارند که تمام زمینه ها و شرایط لازم برای رشد فرزندان خود را فراهم کنند و از آنها حمایت کنند تا در آینده بتوانند انسان های بهتری باشند.
چطور می‌توانیم هوش و استعداد کودکان را شکوفا کنیم؟
استعداد کودکان ومهارت منطقی فکر کردن
کودکان و نوجوانانی که به دروس آمار و ریاضیات علاقه زیادی دارند از مهارت فکر منطقی بهره مند هستند. درس های ریاضی و جبر و هندسه بسیار برای آن ها شیرین است و هنگام حل مسائل به سادگی با سختی آنها کنار می‌آیند.
ویژگی هایی که کودکان دارای مهارت تفکر منطقی دارند عبارتند از:
- به طور متداول در مورد نحوه کار ماشین آلات و دستگاههای مکانیکی زیاد سوال میکنند.
- وقتی در حال تعمیر و بهبود دستگاهی هستید با علاقه زیاد در کنار شما شروع به یادگیری مهارت تعمیر آن می کند.
- پیگیر مسائل مربوط به رویدادها و اتفاقات فیزیکی می باشد.
- جویای علت به وجود آمدن حوادث طبیعی مانند برف، باران، زلزله و… میشود.
استعداد کودکان و مهارت ورزشی
ممکن است کودک در طول روز فعالیت و جنب و جوش زیادی داشته باشد و مدام در حال به نمایش گذاشتن فعالیت‌های ورزشی مختلفی مانند توپ بازی، دویدن، آب بازی کردن و… باشد. بنابراین بر این اساس والدین متوجه می‌شوند که کودکشان استعداد ورزشی دارد. پس باید سعی کنند مهارتهای کودک خود را در نظر گرفته و مسیر او را طبق استعداد ها و توانایی ها، برایش فراهم کنند.
ویژگی هایی که کودکان دارای مهارت ورزشی دارند عبارتند از:
- خواسته‌هایش برای خرید وسایل ورزشی نسبت به وسایل سرگرمی دیگرزیاد می باشد.
- تعادل بدنی خیلی خوبی دارد و سعی می کند دائما تحرک داشته باشد.
- دوست دارد اوقات فراغت خود را بیشتر ورزش کند وجنب و جوش داشته باشد.
- علاقه زیادی به عضویت در تیم‌های ورزشی دارد.
استعداد کودکان و مهارت علمی و فنی
کودکی که هوش و استعداد یادگیری سریع مسائل فنی را دارد به طور معمول در حال کار کردن با ابزارهای مختلف جهت تعمیر وسایل می باشد. یک انسان فنی می تواند در حوزه های مختلف به عنوان یک معمار، نقاش، موسیقی‌دان و یا حتی یک دندانپزشک شروع به کار کند زیرا برای موفقیت در کارش باید دست‌های پر تحرکی داشته باشد و بتواند به راحتی با ابزارهای مختلفی کار کند.
ویژگی هایی که کودکان دارای مهارت علمی و فنی دارند، عبارتند از:
- ایده های جدیدی برای تزیینات از خود نشان می دهد.
- می تواند کارهای ساده‌ای مانند سفت کردن پیچ یا کوبیدن میخ را به راحتی انجام دهد.
- علاقه زیادی به ساختن کاردستی های متفاوتی دارد.
- به کار کردن با ابزار و مواد مختلف چوبی، آهنی و… تمایل دارد.
- وسایلی که خراب شده اند را مهندسی معکوس می کند تا اجزاء آن را تشخیص دهد.
- هنگام انجام دادن یک کار فنی دقت و علاقه زیاد را نشان میدهد.
استعداد کودکان ومهارت تجسم کردن
داشتن توانایی در تجسم کردن یا تصور کردن اجسام و اشکال سه بعدی و هندسی در ذهن و همچنین طرح های پیچیده و ترسیم کردن آن ها از جمله مهارت هایی است که می تواند منجر به علاقه نشان دادن کودک در زمینه های پایه مشاغلی، مانند معماری، نقشه کشی، طراحی، مهندسی ساختمان و غیره باشد.
چنین مهارتی می تواند در انتخاب رشته تحصیلی و حتی شغل کودک در آینده نقش موثری داشته باشد.
کودکانی که چنین رفتارهایی از خود نشان می‌دهند دارای ویژگی های زیر می باشند:
- به نقشه ها و مقایسه کردن ابعاد آنها در مقیاس های مختلف علاقه دارند.
- فاصله ها و مسافت ها را به خوبی درک میکنند و تخمین می‌زنند.
- در نقاشی های خود سعی میکنند درک درست از ابعاد خانه نشان دهند.
- می توانند اشیا را به ذهن سپرد و بر روی کاغذ رسم کنند.
- می توانند تصویر اجسام را به صورت سه بعدی درک کرده و نقاشی کنند.
استعداد کودکان در داشتن تعاملات اجتماعی
منظور از تعاملات اجتماعی در واقع نوع رفتار و نحوه برخورد کودک با محیط پیرامون خود می باشد و اکثر اوقات از بودن در جمع، صحبت کردن و داشتن منطق نسبت به مسائل مختلف لذت می برد. چنین کودکی به مشاغلی که مربوط به امور اجتماعی می شود مانند معلمی، استادی، روانشناسی و… گرایش دارد و به راحتی می تواند با مشکلات مربوط به آن کنار بیاید.
کودکانی که دارای استعداد و مهارت تعاملات اجتماعی هستند، ویژگی های زیر را دارا می باشند:
- وسایل سرگرمی و بازی اش را سعی میکند با دیگر دوستانش تقسیم کند.
- نسبت به موجودات زنده دارای روحیه لطیف و خاصی می باشد.
- برای داشتن دوستانش هنگام مشکلات سعی میکند کوتاه بیاید .
- مشکلات دیگران را جهت همدردی و کمک کردن مشکلات خود می پندارد.
- بازی های دسته جمعی و فعالیت های گروهی را دوست دارد.
استعداد کودکان و مهارت گفتاری و بیانی
چنین کودکی علاقه بسیار به مطالعه دارد و سعی میکند مسائلی را که یاد میگیرد برای دیگران بیان کند. بازی کردن و بکار بستن کلمات را دوست دارد و سعی میکند با زبانها و گویش های مختلف تعامل برقرار کند. کودکانی که چنین استعدادی را دارند می توانند به سمت مشاغلی مانند نویسندگی، مجری گری، فروشندگی، مشاوره و… گرایش پیدا کنند.
کودکانی که دارای هوش و استعداد گفتاری و بیانی می باشند، ویژگی های زیر را دارند:
- می تواند موضوعات مختلف و پیچیده را به سادگی بیان کند.
- از صحبت کردن در میان جمع ترس و هراس
ی ندارد و استرس نمیگیرد. - سعی میکند در بیان خود از کلمات رسمی و بزرگتر از سنش استفاده کند.
- با استفاده از قوه تخیل و بیان درونی خود داستان نویسی میکند.
- با کلمات بازی می کند و سعی دارد ترکیب های متفاوتی از کلمات بسازد.
۵ روش مؤثر جهت شکوفایی استعداد کودکان و نوجوانان
- اجازه دهید فرزندانتان در مسیر خود کارهایی را به اشتباه انجام دهند و مرتکب خطا شوند. زیرا اگر او را مجبور کنید که همه کارهای خود را بدون عیب و نقص انجام دهد تا خطایی پیش نیاید ، هیچگاه برای شکوفا شدن استعدادش خطر نمی کند.
- از کودکانتان انتظاراتی بالاتر، جهت به چالش کشیدن شان داشته باشید. اما دقت کنید انتظاراتی که تقریباً از عهده آن برمی آیند.
- هنگام انجام کارهای مختلف مانند ورزش کردن، تعمیر کردن، نوشتن، نقاشی کشیدن و… سعی کنید کودک خود را سهیم کنید و به او اجازه بدهید که با ابزارها و وسایل مختلف آشنایی پیدا کنند.
- برای کارهای پرتنش و پراسترسی که انجام میدهد سعی کنید قضاوت و انتقاد زیادی از او نداشته باشید. چون اگر بداند که با انجام فعالیتی در راستای استعدادش با مخالفت شما روبرو می شود هرگز آن را دنبال نخواهد کرد.
- اگر انجام کارهایی را به فرزند خود سپرده اید، و به درستی از عهده آن بر می آید، سعی کنید او را حتماً تشویق کنید. و حتی اگر در انجام کار و فعالیتش دچار اشتباه یا خطای کوچکی شد، به نحوی که متوجه اشتباهش شود به او متذکر شوید. وگرنه تذکر زیاد به همراه خشم موجب بی‌رغبتی او نسبت به انجام کارهایش می شود.
بنابراین بهترین سنین برای رشد و شکوفایی استعداد ها سنین کودکی و نوجوانی می باشد که والدین وظیفه دارند، با به چالش کشیدن کودکان خود و فراهم آوردن زمینه ها و شرایط مختلف در شناسایی هوش و استعداد آن ها تلاش کنند و در انتخاب مسیری مشخص برای آینده شان آنها را یاری دهند.
چقدر به کودکان و نوجوانان خود توجه می‌کنید. چقدر برای کشف استعداد کودکان زمان می‌گذارید؟
