۹ تمرین برای افزایش دایره لغات و دامنه واژگان فعال

حتما برای شما هم پیش آمده است که در بین صحبت و یا نوشتن، کلمه کم بیاورید! و ندانید چه بگویید و یا چه بنویسید؟ و همین ادامه مکالمه و یا به‌پایان‌بردن نوشته را برای شما دشوار کرده باشد ؟
شاید این یکی از متداول‌ترین مشکلاتی باشد که هر یک از ما تابه‌حال با آن روبه‌رو بوده‌ایم. از طرفی بعضی از افراد را دیده‌اید که اصطلاحاً به آن‌ها خوش سروزبان می‌گویید. شاید خیلی وقت‌ها دلتان خواسته شما هم می‌توانستید مانند آن‌ها بوده و بتوانید دیگران را با کلام و فن بیان خود تحت تأثیر قرار دهید.
چنین اشخاصی دارای گنجینه لغت پُر بار تر و کامل‌تری در ذهن خود هستند و درعین‌حال می‌دانند که چطور باید از لغاتی که در اختیار دارند استفاده کنند، در واقع از هوش کلام خوبی برخوردار هستند .

برای مطالعه تاریخچه و تعریف هوش کلامی این مطلب را بخوان:

هوش کلامی – مهارت های کلامی و راه های پرورش آن

آقای کوشا پسر جوانی است که تازه از دانشگاه فارغ‌التحصیل شده و به‌زودی در یک شرکت مشغول فعالیت می‌شود .

او همواره در دوران تحصیل از این‌که نمی‌توانست در گفت‌وگوها و ارائه‌های کلاسی‌اش فن بیان مناسبی داشته باشد ، و یا بتواند در جمع صحبت کرده یا در نوشتن مقالاتش مهارت‌های فن بیان و گنجینه لغت مناسبی داشته و ارائه دهد ، ناراحت بود.
او حالا وارد مرحله جدیدی از فعالیت کاری و حرفه‌ای خود شده است و قصد دارد تا با افزایش مهارت‌های ارتباطی‌اش این نواقص را برطرف کند تا بتوانند تعامل بهتری با همکاران و اشخاصی که با آن‌ها در ارتباط است داشته باشد.
از این‌ رو تمرین مهارت‌های مربوط به فن بیان مؤثر را دنبال می‌کند .
یکی از این مهارت ها و تمارین، افزایش دامنه واژگان فعال اوست که باید برای رسیدن به آن سطح مناسب و مطلوب به آن برسد.
بیایید ببینیم که کوشا برای آن که به سطح مطلوب خود برسد چه تمرین‌ها و فعالیت‌هایی را انجام داده و توصیه‌هایش برای شما چیست :

۱- بخوانید ، بخوانید ، و بخوانید !

 هرچه بیشتر بخوانید – به‌ویژه رمان‌ها و آثار ادبی ، حتی مجلات و روزنامه‌ها – کلمات بیشتری در معرض دید شما قرار می‌گیرد. هنگام خواندن و کشف کلمات جدید ، از ترکیبی از تلاش برای استخراج معنا از متن جمله و همچنین جستجوی تعریف در فرهنگ لغت استفاده کنید.
به قول ویلیام شکسپیر: کتاب، بزرگ‌ترین اختراع بشر است…
مطالعه کتاب به‌قدری فایده و سود برای ما دارد که خودتان بهتر از این موضوع را می‌دانید و نیازی به توضیح درباره آن نیست. اما یکی از بهترین کاربردهای آن موضوع اصلی مقاله ماست. یعنی تقویت دایره واژگان…
شما هرچقدر بیشتر مطالعه داشته باشید و با لحن و نوع نوشتن نویسندگان بیشتری آشنا شوید، قطعاً تعداد کلمات و جملات و البته اطلاعاتی که دارید هم افزایش پیدا خواهد کرد و می‌توانید دایره واژگان و در نتیجه فن بیان قدرتمندی داشته باشید.
جالب است بدانید هرچقدر مطالعه و اطلاعات بالاتری داشته باشید، ناخودآگاه اعتماد به نفستان هم افزایش پیدا خواهد کرد. پس حتماً سعی کنید مطالعه را در برنامه روزانه خود قرار دهید.

۲- یک فرهنگ لغت استفاده کنید

از هر نسخه‌ای که ترجیح می‌دهید – به‌صورت چاپی ، نرم‌افزاری یا آنلاین – استفاده کنید. هنگامی‌که کلمه جدیدی را کشف کردید ، آن را در فرهنگ لغت جستجو کنید تا هم تلفظ آن و هم‌معنی آن را به دست آورید . بعد ، به‌اصطلاح نامه بروید و کلمات و عبارات مشابه را پیدا کنید – و اضداد آنها (به ترتیب مترادف و متضاد) – و تفاوت‌های ظریف را در بین کلمات بیاموزید.
کوشا یکی از بهترین سایت‌ها را در این زمینه که کمک شایانی به او کرده است سایت واژه‌یاب می‌داند. آنجا به‌راحتی معنا، مترادف و متضاد و مثال‌های هر کلمه در دسترس وی بوده است.( برای این کار می‌توانید کلمه واژه‌یاب را در گوگل سرچ کنید )

۳- از تکنیک کلمه برداری استفاده کنید

بهتر است یک لیست از کلمات جدیدی که کشف می‌کنید نگه دارید تا بتوانید دوباره به لیست مراجعه کنید و به‌آرامی آنها را در واژگان روزمره خود جای دهید. یک دفترچه بردارید و با هر عبارت و هر کلمه تازه‌ای که روبه‌رو می‌شوید آن را یادداشت کرده و تاحدامکان چند جمله متناسب با آن کلمه بسازید و یادداشت کنید.
سعی کنید هر کلمه‌ای که یاد گرفته و می‌نویسید را در نوشته‌ها و صحبت‌های بعدی خود در آن روز استفاده کنید.
یکی از بهترین راهکارهایی که می‌تواند دامنه کلمات شما را به‌خوبی تقویت کند، این است که همیشه وسیله‌ای برای نوشتن همراه خود داشته باشید و بلافاصله بعدازاین که لغت جدیدی به گوشتان خورد، سریع آن را یادداشت کنید تا به‌خوبی به ذهنتان سپرده شود.
چراکه نوشتن هم باعث می‌شود که آن کلمه بهتر به‌خاطرتان سپرده شود، و هم همیشه معنا آن کلمه را به همراه داشته باشید و در صورت فراموشی به آن مراجعه کنید.
البته لازم نیست حتماً روی کاغذ این کلمات را یادداشت کنید؛ قطعاً تلفن همراهتان همیشه کنار شماست و می‌توانید با یادداشت کردن کلمات در آن، به تقویت دامنه کلمات خود کمک کنید.

۴- یک کلمه در روز یاد بگیرید

خود را ملزم کنید تاحدامکان در روز یک کلمه به گنجینه لغات خود و در دفترچه تان اضافه کنید .  این را به عادت روزانه خود تبدیل کنید و اگر برای روز خود برنامه ریزی می‌کنید این کار را به شکل ثابت در فهرست خود قرار دهید .
تجربه کوشا به وی ثابت کرد که برای رسیدن به آن چه مد نظرش است باید تمرین و استمرار و مهم تر صبوری را از یاد نبرد. فراموش نکنید که موفقیت در هر کاری برگرفته از یک سری عادت های کوچک اما مستمر است.

۵- به ریشه های خود برگردید !

یکی از قدرتمندترین ابزارها برای یادگیری کلمات جدید – و رمزگشایی معنای سایر کلمات جدید – مطالعه ریشه های آن کلمه  است. (پیشوندها ، ریشه ها و پسوندها) بخش قابل توجهی از زبان فارسی و ابزاری عالی برای یادگیری کلمات جدید هستند.
کلمات هم خانواده معمولاً ریشه مشترکی با یکدیگر دارند و حروف آن ها تا حد زیادی شبیه به یکدیگر هستند. شما می‌توانید از این اتفاق به نفع خود استفاده کنید و با توجه به ریشه کلمات، به معنی آن ها به خوبی پی ببرید و دایره لغات خود را تقویت کنید.
البته چون این کلمات تا حدودی شبیه به یکدیگر هم هستند، راحت تر به ذهن سپرده می‌شوند و می‌توانند اتفاقات خوبی را برای خودتان و فن بیانتان رقم بزنند.

۶- چند بازی انجام دهید

بازی های کلمه ای که شما را به چالش می‌کشند و به شما در کشف معانی و کلمات جدید کمک می‌کنند ، ابزاری عالی و سرگرم کننده در تلاش برای گسترش لغات خود هستند. بعنوان مثال می‌توان به جدول کلمات متقاطع ، کلمات کلیدی و … اشاره کرد.
کوشا از گوشی همراه خود در وقت های آزاد و استراحتش با دانلود یک برنامه به همین سبک کار خود را شروع کرد. او هم از بازی و حدس کلمات لذت می‌برد و هم این کار تأثیر بسزایی را در افزایش دامنه لغاتش گذاشت.

۷- وارد مکالمات شوید

ورود مکالمه با دیگران هم به مانند خواندن و مطالعه می‌تواند به شما در یادگیری کلمات جدید کمک کند.  به محض شنیدن کلمه ای جدید ، یادتان باشد که آن را یادداشت کنید تا بعداً بتوانید آن را مطالعه کنید – و سپس کلمه جدید را به آرامی به واژگان خود اضافه کنید.
کوشا بعد از آن که وارد تقویت مهارت های ارتباطی و فن بیان شد بیشتر به مکالمات و تعاملات خود دقت کرد. وی اکنون به هر مکالمه به چشم یک تمرین جهت بهبود واژگان خود و تعامل بهتر نگاه می‌کند. حتی در چت ها و مکالمات متنی دوستانه اش در شبکه های مختلف اجتماعی !
شما هم  یکی از کار های مهمی که برای افزایش دایره لغات خود باید انجام دهید، این است که به صحبت های دیگران به خوبی توجه کنید. حالا دیگران می‌توانند دوستان و اطرافیانتان باشند و یا سخنرانان بزرگ دنیا و مجریان تلویزیونی.
از هر کس که می‌توانید نکته یاد بگیرید و سعی کنید واژگان و لغات دیگران را به خوبی به یاد بسپارید و در اولین فرصت مناسب در دفترچه خود یادداشت کنید تا در آینده حتماً از آن ها استفاده کنید و دایره واژگانتان قوی و قوی تر شود.
دیگر تکنیک برای تقویت دامنه کلمات تان، این است که چند دقیقه بدون وقفه صحبت کنید. فرقی نمی‌کند این صحبت های شما درباره چه موضوعی باشد. حتی می‌تواند بی ربط ترین موضوع جهان نسبت به شما باشد! مهم فقط این است که بتوانید چند دقیقه (حتی در حد دو یا سه دقیقه) پشت سر هم درباره موضوعی صحبت کند.
زمانی که این بازی را انجام می‌دهید، برای این که وقفه و مکثی در صحبت هایتان ایجاد نشود، مجبور هستید که خیلی سریع به دنبال واژگان مختلف در ذهن خود بگردید و آن ها را پیدا کنید.
این گونه زمانی که می‌خواهید در جمع یا در برابر هر فرد دیگری صحبت کنید، ذهنتان راحت تر کلمات را پیدا می‌کند و می‌تواند از لغات بیشتر و بهتری هم استفاده کند.

۸- همه کلمات را مهم بدانید

اگر می‌خواهید دایره واژگان بالا و قدرتمندی داشته باشید، به هیچ وجه نباید به راحتی از کنار کلمات عبور کنید و فکر کنید که لغات ساده ای هستند. حتی ساده ترین و آسان ترین لغات را هم جدی بگیرید و فکر کنید که در آینده ای نزدیک حتماً به کمکتان خواهند آمد.
ممکن است گاهی به بهانه این که “خب این کلمه آسونه دیگه! حتماً یادم میمونه! نیاز نیست بهش دقت کنم که و…” از کنار برخی کلماتی گذر کنید که بتوانند در آینده بسیار به کمکمان بیایند و شما را حرفه‌ای نشان دهند. پس به همه کلمات دقت و توجه بالایی داشته باشید.

۹- با کلمات بی ربط جمله بسازید

شاید کمی این تکنیک برایتان عجیب باشد اما باید بهتان بگوییم که یکی از بهترین راهکارها برای تقویت دایره واژگان، جمله سازی با کلماتی است که هیچ ارتباطی به یکدیگر ندارند.
یعنی بگردید و چند جمله بی ربط مانند: لپ تاپ، مدرسه، دیوار و بخاری پیدا کنید، سپس شروع کنید به جمله ساختن با آنها. مثلاً می‌توانید بگویید:
زمان که به دیوار مدرسه تکیه داده بودم، با لپ تاپ معلم عکس یک بخاری قدیمی را دیدم!
شاید برایتان در ابتدا کمی سخت به نظر برسد و نتوانید جملات خوبی بسازید، اما به مرور زمان در این کار پیشرفت خواهید کرد و می‌توانید جملات معنادار تر و بهتری بسازید. این کار به تقویت مهارت بداهه گویی شما نیز کمک بسیار زیادی می‌کند. شاید باور نکنید اما این تمرین تأثیر بسیار زیاد و حیرت انگیزی روی مهارت فن بیان و گسترش دایره لغات تان خواهید داشت.

بالا بردن قدرت کلمات

نکته مهمی که درباره کلمات باید به شما بگوییم، بحث قدرت کلمات است؛ در واقع واژگانی که شما از آن ها استفاده می‌کنید، قدرت فوق العاده بالایی دارند و می‌توانند حتی مسیر زندگی فردی را تغییر دهند! به طور مثال، وقتی شما به خودتان یا دیگران برای انجام کاری می‌گویید “نمی‌توانم” به احتمال بسیار زیاد در آن کار موفق نخواهید بود.
پس باید دقت کنید که در مکالمات خود از چه کلماتی استفاده می کنید و حتی چطور آن ها را بیان می‌کنید. پس مراقب باشید از چه لغاتی استفاده می‌کنید.
با توجه به تکنیک هایی که در این مقاله خدمت شما گفته شد، در صورتی که آن ها رعایت کنید قطعاً دایره لغات شما بسیار افزایش پیدا خواهد کرد.
اما نکته ای که باید در انتها به آن توجه کنید، این است که از کلماتی که یاد گرفتید زیاد استفاده کنید تا به خوبی در ذهنتان ثبت شوند و به دایره لغات تان به خوبی افزوده شوند.
شک نکنید تا زمانی که از این لغات استفاده نکنید و آن ها را در ذهن خود نگه دارید، اتفاقات خوبی که مدنظرتان هست برایتان رخ نخواهد داد.
شما کلید واژگان بهتر را دارید. با استفاده از نکات ذکر شده در این مقاله ، باید در کشف و یادگیری کلمات جدید برای گسترش واژگان و تقویت آن بکوشید.
همان کاری که آقای کوشا برای تقویت گنجینه لغات خود انجام داد و نتایج آن را در بهبود روابط، احساس بهتر و اعتماد به نفس بیشتر می بیند.
سرانجام ، به یاد داشته باشید که شما باید تمرین کنید، تمرین و تمرین !
حالا نوبت شماست !
اول بگویید که شما هم در انتقال مفاهیم چه به شکل کتبی و چه شفاهی، کلمه کم می آورید و نمی‌دانید جمله بعدی تان را چگونه آغاز و یا بحثی را جمع کنید ؟
اگر در این راستا تمرینی انجام داده اید چه بوده است ؟ و چقدر برایتان موثر واقع شده است؟
اقدامک :
با چهار کلمه سوزن ، پنجره ، قطار  و درخت یک جمله یا پاراگراف کوتاه بنویسید !
برای اینکه دایره لغات خودمان را افزایش دهیم اقدامات بالا بهترین اقدامات است، حالا شما چه می‌کنید؟ اقدام می‌کنید یا نه؟